O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti kimyo texnika fakulteti

Termik aktivlashtirishni Navbahor ishqoriy va ishqoriy-yer bentonitlarini 
adsorbstion xususiyatiga ta’siri 
Aktivlashtirish temperaturasi, 
0
C 
Termik 
aktivlashtirish 
vaqti, (soat) 
110 
150 
190 
230 
270 
310 
1% ishqoriy Navbahor bentonitida oqlangan paxta yog’i 
rangliligi, qizil birlik 
1 
9,8 
9,5 
9,0 
9,1 
9,4 
9,5 
2 
9,5 
9,2 
8,5 
9,3 
9,6 
9,7 
3 
9,6 
9,1 
8,5 
9,4 
9,7 
9,8 
4 
9,5 
9,0 
8,5 
9,5 
9,9 
9,9 
1% ishqoriy-yer Navbahor bentonitida oqlangan paxta yog’i 
rangliligi, qizil birlik 
1 
9,9 
9,8 
9,7 
9,6 
9,7 
9,8 
2 
9,8 
9,7 
9,5 
9,7 
9,8 
9,8 
3 
9,8 
9,6 
9,5 
9,8 
9,8 
9,9 
4 
9,7 
9,5 
9,5 
9,8 
9,9 
10,0 

---

 
Rasm -4 Bentonit adsorbsion xususiyatining termik ishlov berish vaqtiga bog’qligi ( 190
 0 
C)
a) ishqoriy b) ishqoriy-yer bentonitlari 
Yuqoridagi 3-jadvaldan Navbahor ishqoriy bentonitini adsorbstion qobiliyati termik 
ishlov berish natijasida sezilarli darajada oshganligi va bunda maqbul parametr sifatida 
quritish temperaturasi – 190
o
C, quritish davomiyligi esa - 2 soatni tashkil qilishi kuzatildi. 
Shuningdek mazkur jadvaldan Navbahor ishqoriy-yer bentonitini adsorbstion qobiliyati 
termik ishlov berish natijasida sezilarsiz darajada oshganligini ko’rish mumkin.
Keyingi izlanishlar Navbahor ishqoriy bentonitini aktivlashtirish usulini yaratish 
uchun, oqlash darajasi eng yuqori, quritish vaqti – 2 soat va quritish temperaturasi –190 
0
C 
bo’lgan, faqat maqbul sharoitda termik aktivlashtirilgan Navbahor ishqoriy bentoniti 
namunasida davom qildirildi. 
Ushbu namunani disperslik darajasi har xil - 3600 tesh/sm
2
, 6000 tesh/sm
2
va 10000 
tesh/sm
2
elaklarda qoladigan qoldiq 0,5% gacha qilib tuyib, yuqoridagi dastlabki rangliligi 
10 qizil birlikka teng bo’lgan paxta yog’i namunasini oqlash darajasi solishtirish uchun 
sinab ko’rildi. Bunda 3600 tesh/sm
2
elakda elangan namunada (miqdori 1%) oqlangan 
paxta yog’ini rangliligi 9,5 qizil birlikka, 6000 tesh/sm
2
elakda elangan namunada 
(miqdori 1%) oqlangan paxta yog’ini rangliligi 9,0 qizil birlikgacha tushganligi kuzatildi.
0,001 mm dan kichik fraksiya yuqori adsorbstion qobiliyatga egaligi [17] va shu 
bilan birga mazkur fraksiya filtrastiya vaqtini 1,5 barobarga oshirishi mumkinligini 
e’tiborga olib, namunalarni disperslik darajasini 10000 tesh/ sm
2 
elakda qoladigan qoldiq 
0,5-25 % gacha tuyish maqbul ko’rsatkich qilib qabul qilindi. 

---

Shuningdek, 
Navbahor 
ishqoriy 
bentonitini 
maqbul 
sharoitlarda 
termik 
aktivlashtirilgan namunasida adsorbent va paxta yog’ini o’zgarmas temperaturada (100
0
C) 
aralashtirish vaqtini dastlabki rangliligi 10 qizil birlikka teng bo’lgan paxta yog’ini oqlash 
darajasiga ta’siri o’rganildi. Olingan natijalar quyidagi 4 – jadvalda ketirilgan.
Jadval 4