Исследование в XXI века август, 2022 г 194 biotexnalogiya muammolari va yutuqlari
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Новости образования : исследование в XXI века » август , 2022 г 196 davolash texnologiyasidir. Bu genlar terapiyasi deb yuritiladi. Odam genomi to’la o’rganilishi natijasida irsiy kasalliklarni genlar terapiyasi yordamida davolash qonuniyat-lari yanada ortdi. Biotexnologiyadagi katta yutuqlar hujayra injeneriyasi yo’nalishida qo’lga kiritilmoqda. Hujayra injeneriyasi bemor a’zosidan bitta sog’lom hujayrani ajratib olib, uni sun’iy ozuqa muhitlarida o’stirish orqali ma’lum to’qimaga xos hujayralar to’plamini olish va bu hujayralar to’plamini butun bir yaxlit a’zogacha tiklash imkoniyatiga ega. Keyinchalik shu yangi organ bemor tanasiga ko’chirib o’tkaziladi va bemor sog’aytiriladi. Bu “yangi” organlar yaratish texnologiyasi deb ataladi. Ushbu texnologiya teri, pay va tog’ay to’qimalari uchun juda qo’l kelsa-da, yurak, jigar, buyrak, nerv to’qimalari uchun biroz mushkulroq. 1998 yil Amerika olimi J. Tomson “asos” hujayralarda (ingl. Stem cells) “yangi” organlar yaratish texnologiyasini kashf etib biotexnologiyaning bu yo’nali-shining rivojlanishiga keng imkoniyatlar ochib berdi. “Asos” hujayralar shunday hujayralarki, ular embrional hujayralarga o’xhsagan, hali u qadar takomillashmagan hujayralar to’plamidan iborat bo’lib, sun’iy muhitda o’sish va har qanday to’qimagacha rivojlanish qobiliyatiga ega. Hattoki “asos” hujayralarni A vitaminli muhitda o’stirishdan nerv to’qimalarini olish ham mumkin. Hozirda hayvonlarning har xil organlarga xos to’qimalar olish texnologiyasi to’la ishlab chiqilgan va tibbiyot maqsadlarida asta sekin qo’llanilmoqda. Endigi vazifa olingan to’qimalardan foydalanib, faoliyati va shakli bo’yicha tabiiy organlarga o’xshash bo’lgan “yangi” tana a’zolarini yaratishdir. Bunday ishlar dunyo laboratoriyalarida qizg’in sur’atlarda amalga oshirilmoqda. Aminmizki, ushbu bobning bo’lajak o’quvchilari biotexnologiyaning barcha yo’nalishlari qatorida bu nodir yo’nalishini ham rivojlantirishda ishtirok etadilar va ona Vatanimizning dunyo fanida tutgan o’rnini yuksak rivojlangan mamlakatlar erishgan darajasiga ko’tara oladilar. DNK (istalgan organizmdan ajratilgan DNKning ikki yoki undan ortiq qismlarini in vitro sharoitida birikishidan vujudga kelgan hosila) olishi sabab boʻldi. Shundan keyin biolologiya fani yutukdaridan kelib chiquvchi, yaʼni tirik organizmlar hayot faoliyatida ishtirok etadigan barcha kimyoviy, fizikaviy va biologik jarayonlarni oʻrganish natijalari tatbiq etilgan texnologik jarayonlarni ifodalashda "B." terminidan foydalanila boshlandi. Biotexnalogiya mikrobiologiya, biokimyo, bioorganik kimyo, molekulyar biologiya, fiziologiya, genetika, molekulyar genetika, genetik injeneriya va boshqa yutugʻiga asoslanadi. Biotexnalogiyaning mikrobiologik membranalar Biotexnalogiyasisi, immobillashgan fermentlar Biotexnalogiyasi, xujayra Biotexnalogiyasi, gen va xujayra injeneriyasi Biotexnalogiyasi kabi sohalari mavjud. Mikrobiologik biotexnalogiya mikroorganizmlar hayot faoliyatidagi jarayonlarga asoslangan boʻlib, bu sohada fermentli preparatlar, antibiotiklar, aminokislotalar, gormonlar, oqsil moddalari va xalq xoʻjaligining turli tarmoklari uchun zarur metabolitlar sintez qilinadi. Mac, Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Mikrobiologiya institutida mikrobiologik Biotexnalogiya asosida oʻsimlik chiqindilari (gʻoʻzapoya, changʻaloq, somon |