Elektronika va asbobsozlik
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Avtomatik sozlash
- Avtomatik boshqarish
|
1.1.
Boshqarish to‘g‘risida tushuncha. Boshqarish nazariyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari Bordiyu, texnik qurilmaning ish jarayonini xarakteristikalovchi kattaliklar ish jarayonida belgilangan qiymatlaridan sezilarli darajada og‘sa, unday hollarda qurilma sozlovchi yoki boshqaruvchi a’zolari bilan ta’minlanadi. Sozlovchi a’zo yordamida bir xilda o‘zgartirmay yoki kerakli tarzda o‘zgartirib chiqishdagi o‘zgaruvchini sozlaydi yoki boshqaradi . Bunday texnik qurilmalar sozlovchi yoki boshqaruvchi obyektlar deb ataladilar. Avtomatik sozlash deb mashina va apparatlarda inson ishtirokisiz qandaydir fizik kattalikni belgilangan bir xil qiymatda ushlab turishga aytiladi. Bunday avtomatik tizimlar uchun eng xislatli narsa shuki, ularda mavjud bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi ta'sirlarni tizim juda minimal xatolikka erishguncha dahlsizlashtirish lozim. Avtomatik boshqarish deb mashina va apparatlarda inson ishtirokisiz qandaydir fizik kattalikni belgilangan qonuniyat asosida o‘zgartirib turishga aytiladi. Bu tizimlar uchun eng xislatli narsa qandaydir berilayotgan ta'sirlarning o‘zgarishi chiqishdagi parametrni o‘zgarishda aniq aks etish lozimligidir. Obyektga boshqaruvchi ta'sirning oldindan belgilab qo‘yishlar bo‘yicha shakllanishi boshqarish yoki sozlashning qonuni (boshqarish algoritmi) deb ataladi. Chiziqli va egri chiziqli boshqarish qonunlari mavjuddir. Obyekt ustidan sozlash yoki boshqarish operatsiyasini, inson ishtirokisiz, sozlovchi yoki boshqaruvchi qurilma avtomatik sozlash yoki boshqarish asbobi deb ataladi. Shunday asbob va ob’ektlar yig‘indisi avtomatik boshqarish tizimini tashkil etadi. Boshqarish obyektining ishi nazorat qiluvchi (ish jarayoni davomida o‘lchanib turiluvchi) ta’sirlar Z(z 1 , z 2 ,....z r ), nazorat qilinmaydigan tashqi ta’sirlar F(f 1 , f 2 ,....f m ) va boshqaruvchi o‘zgaruvchi X chiq (x chiq1 , x chiq2 ,....x chiqn ) lar to‘plamiga bog‘liqdir. Agar obyektning matematik ifodalanishi ma’lum bo‘lsa, u holda boshqariluvchi o‘zgaruvchilarni obyektga ta’sir etayotgan barcha tashqi ta’sirlar bilan bog‘liqligini bildiruvchi tenglamalar tizimi ham ma’lumdir. Shuning uchun berilgan tashqi ta’sirlar bo‘yicha boshqariluvchi o‘zgaruvchi X chiq (Z,F,X) ni aniqlash mumkin. Oddiy obyektlarda birgina boshqaruvchi ta’sir X kir va bir boshqariluvchi o‘zgaruvchi X chiq bo‘ladi, holos. Har bir boshqarish ob’ektining ishi statikada va dinamikada ko‘rib chiqilishi mumkin. Statik rejimlarda tashqi Z, F ta’sirlar va boshqariluvchi X chiq ta`sirlar o‘zgarmas bo‘lib, vaqtga bog‘liq emas yoki vaqtning qisqa lahzalarida o‘zgarmas deb qabul qilinadi. Garmonik ta’sirlarda esa ob’ektning garmonik signallarini amplitudasi va fazasi bilan xarakteristikalanadigan kvazistatsionar rejim tahlil qilinadi. Ob’ekt statikasi o‘rganilayotganda ob’ektning statik xarakteristikasi deb atalmish X chiq =f(x) bog‘liqlik ko‘rib chiqiladi. дх дХ чик / hosila ishorasini o‘zgartirsa monoton ko‘rinishida дх дХ чик / yoki ishorasini faqat ayrim qiymatlarida nolga teng bo‘lsa, ekstremal ko‘rinishlarga ega bo‘ladi. Ob’ekt dinamikasi o‘rganilayotganda ob’ektning X chik (Z, F, X) bog‘liqligi berilgan. Z(t), F(t) va X(t) ta’sirlari bilan tekshiriladi. Umumiy holatlarda ob’ektning differensial tenglamalar tizimini chiziqli differensial tenglamalar sistemasiga keltirish imkoniyatiga ega bo‘linsa, u holda bunday boshqarish ob’ekti Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|