O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ ijtimoiy fanlar

Birinchi daraja
. Fuqarolik jamiyatidagi shaxslararo munosabatlarning mazkur darajasi – bu 
individlarning turmush kechirishni ta’minlovchi tayanch (birlamchi), ya’ni oziq-ovqat, kiyim-bosh, uy-joy 
kabilarga nisbatan paydo bo‘ladigan ehtiyojlardir.Bu ehtiyojlar kasbiy, iste’molchilar va boshqa uyushmalar 
(masalan, xususiy korxonalar, aksionerlik jamiyatlari, vrachlar, quruvchilar, hunarmandlar birlashmalari va 
boshq.) kabi ijtimoiy institutlar vositasida amalga oshiriladi; 
Ikkinchi daraja.
Bunda umrni uzaytirish bilan bog‘liq bo‘lgan, sihat-salomatlik, bolalar tarbiyasi, 
ma’naviy-madaniy yuksalish, axborot, muloqotlar kabilarga doir ehtiyojlardan kelib chiqadigan shaxslararo 
42
Генезис [гр. genesis] – келиб чиқиш, пайдо бўлиш; ривожланаётган ҳодисанинг тузилиш ва шаклланиш жараёни. 
43
Головистикова, А.Н. Проблемы теории государства и права: учебник/А.Н. Головистикова, Ю.А. Дмитриев. -М.: Эксмо, 2005. –С.124. 
44
Гражданское общество в структуре социального государства и как инструмент управления государством //http:// 
studopedia.su/2_35359_grazhdanskoe-obshchestvo-v-strukture-sotsialnogo-gosudarstva.html. 

---

45 
munosabatlar. Bu munosabatlar ma’naviy, etnik, diniy, oila-nikoh va boshqa shakllardagi o‘zaro aloqlarni 
o‘z ichiga olgan sotsiomadaniy majmuani tashkil etadi. Bu darajadagi ehtiyojlar oila, ta’lim, ilmiy, ijodiy, 
sport uyushmalari, diniy maskanlar, madaniyat muassasalari, ommaviy axborot vositalari kabi institutlar 
vositasida qondiriladi. 
Uchinchi daraja
. Bunda ijtimoiy-siyosiy ishtirok ehtiyojlari nazarla tutiladi. Mazkur darajada 
shaxslararo munosabatlar o‘zi afzal deb bilgan siyosiy qarash va qadriyatlarga ega bo‘lish asosidagi 
individual tanlov bilan bog‘liqdir. Mazkur daraja individa aniq siyosiy va ijtimoiy nuqtai nazarlar 
shakllanishini talab etadi. Bu darajadagi ehtiyojlar siyosiy partiyalar, harakatlar va boshqa uyushmalar 
vositasida qondiriladi.
SHuningdek, jamiyatshunos olimlar fuqarolik jamiyatining uchta asosiy sohalardagi strukturalarini 
bir-biridan ajratib, ularni quyidgaicha ifodalaydi: iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy.