1 – mavzu: hfx fanining asosiy tushunchalari mohiyati

 
 
3 – mavzu. Tavakkal nazariyasi mohiyati va qoidalarini; 
Ishdan maqsad: 
Tavakkal va uning turlari, aniqlashni o`rganish 
 
Mashgulot rejasi:
1. Tavakkal nazariyasi, Tavakkalning turlari. 
2. Tavakkalni tasniflash, tavakkalni aniqlash. 
3. 
Tavakkalni boshqarish.
Tavakkal nazariyasi
. 
1950-yil senyabr’ oyida Germaniyaning Kyoln shahrida bo`lib 
o`tgan birinchi jahon kongressida hayot faoliyati xavfsizligi fan deb qabul qilindi. Olimlar o`z 
ma`ruzalarida «tavakkal» tushunchasini qo`lladilar va bu tushunchani har bir olim o`zicha 
talqin qildi. Masalan, V.Marshal’ «tavakkal, bu xavfning miqdoriy bahosidir» dedi. Miqdoriy 
baho kungilsiz hodisalarni aniq bir davr ichida bo`lib o`tgan sonining bo`lishi mumkin 
bo`lgan soniga nisbatidir. «Tavakkal»ni aniqlashda nimani «tavakkali» deyish mumkin 
savoliga javob berish kerak.
Tavakkalning turlari
. 
Tavakkal ikki xil bo`ladi: 
shaxsiy
 
«tavakkal»- ayrim shaxs 
uchun aniq xavf turi; 
ijtimoiy yoki ko`pchilik
«tavakkali»- takroriy hodisalar natijasida 
jarohatlangan insonlar orasidagi bog’liqlik. Bizda hozircha ijtimoy «tavakkal» bo`yicha hech 
qanday ma`lumot yo`q. Xorijda esa alohida ishlab chiqarish korxonalari, sanoat tarmoqlari, 
xavf turlari bo`yicha to`liq ma`lumotlar mavjud.
Jamoat «tavakkali» xavfni sub`ektiv (boshqacha) ravishda qabul etadi. Odatda 
ko`pchilik kam uchraydigan va ko`p qurbon bo`lgan voqealarga keskin ravishda ahamiyat 
beradi. Masalan, ishlab chiqarishda har yili o`rta hisobda 200-250 kishi halok bo`ladi. Ammo 
bir halokatda 5-10 kishi qurbon bo`lgani oldingi ma`lumotlardan ko`ra odamlarga ko`proq 

---

329 
ta`sir qiladi. Kishilarning bu ruhiy holatini qabul qilishi mumkin bo`lgan «tavakkal» masalasi 
ko`rilganda hisobga olish lozim.
Xavflarni baholashda tavakkal («T») usulini qo`llash boshqa usullarga qaraganda 
ko`proq to`g’ri keladi, deb hisoblanadi. Masalan, har xil sabablar natijasida halokatli (o`lim 
bilan) tugagan ayrim shaxsiy «tavakkal» (AKSH ning umumiy aholisiga nisbatan) qiymatlari 
quyidagichadir:
1.
Yo`l transporti hodisasidan-3
´
10
-4 
. 
2.
Zaharlanishdan - 2
´
10
-5
.