‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

Tovarni iste’molchttargayetkazib berish sxemasi (alohida
korxonalar darajasidagimoddiy oqimlarniboshqarishdagian’anaviy
yondoshuv): -moddiy oqim; -axborot oqimi
M a’lumki, har qanday tovar yoki mahsulotga bo‘lgan (talab) 
tasodifiy 
xarakterga ega bo‘ladi. Bir mahsulot m a’lum vaqt 
o ralig 'id a
avvalgiga qaraganda kamroq yoki ko‘proq talab qilinishi 
m um kin. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonaning yuksalishi yoki 
inqirozga uchrashi, raqobatda yutib chiqishi birinchi galda 
llte ’molchilar talabining qay darajada kafolatli qondirilishiga 
bogMiq 
bo‘ladi. Shuning uchun tovarlarni yetkazib berishda ishtirok 
etayotgan 
har bitta zveno (3 - rasm) o ‘z zaxira omborini tashkil 
ettdi. Ombordagi zaxira bufer vazifasini o ‘taydi va biron zvenoda 
ItSllish bo‘lib qolganda keyingi zvenoni tovar bilan kafolatli 
*H4Jilnlash 
uchun xizmat qiladi. Iste’molchilaming tovarga bo‘lgan 
•htlyoji 
ortish-kamayish hajmiga qarab zaxiralar miqdori to ‘ldirib 
borlladi. 
Masalan, agar do‘konlarda talabni ortayotganligi kuzatilsa, 
u lir zaxiralar 
hajmini oshirish uchun chakana baza omboriga 5% 
o 'm ig a 10% 
buyurtma beradilar. Chakana baza o ‘z navbatida 
ulgurji 
bazaga 15%, ulgurji baza esa korxonaga 20% buyurtma 
beradi. Jami 
buyurtmalami qondirish va m a’lum darajada zaxiraga 
• |C b o 'lish
maqsadida korxona tovar ishlab chiqarish hajmini 
2SHga 
oshiradi. 
Buning uchun ishlab chiqarishni kengaytirishga, 
(•hem kuchi m iqdorini 
ko‘paytirishga demak, bu ishlar bilan bogMiq 
b o 'lg an ^artyatlam i 
ham oshirishiga to‘g‘ri keladi. Endi masalaning 
Ikklnchi tom onini 
ko‘rib chiqaylik. Tovarlarga bo‘lgan talab kama-
23

---

yib ketsin. Talab kamayib ketganida zaxiralarga buyurtma berishda 
teskari reaksiya vujudga keladi. Har bir zveno talab nisbatan 
kamroq, 10% o ‘miga 5%, 15% o ‘miga 10% va hokazo buyurtma 
beradi. Birinchi holatda omborlarda zaxiralar, demale, uni saqlash 
xarajatlari ortib ketgan bo‘lsa, ikkinchi holatda zaxira miqdori 
kamayib ketishi oqibatida talab to ‘liq qondirilmay qolishi mumkin.
Endi iste’molchilarning talablarini qondirishga (moddiy oqim­
larni boshqarishga) logistika nuqtayi nazaridan qaraylik. Bunday 
yondoshuvda boshqaruv obyekti alohida olingan zvenolar emas, 
balki butun zanjir bo‘yicha harakatlanayotgan moddiy oqim bo‘ladi. 
M oddiy oqimlarni logistik boshqarishda logistik yondoshuvning 
an ’anaviy yondoshuvdan farqi shundaki, bunda boshqarishning 
yagona funksiyasi yuzaga keladi. M oddiy oqimlarni samarali 
boshqarishni ta’minlovchi moddiy oqimni o ‘tkazuvchi zanjirning 
alohida bo‘g ‘inlari texnik, texnologik, iqtisodiy va metodologik 
jihatdan yagona tizimga keltiriladi (4 - rasm).