Qаz хiDMƏTİ İŞÇİSİNİn sоrğu kitаbi

Magistral qaz kəmərinin xətti hissəsinin hesabatı
Magistral qaz kəmərinin xətti hissəsinin hesabatı üçün ilkin 
göstəricilər - qaz kəmərinin məhsuldarlığı 
Q
, qazın xarakteristikası, 
qazın ilkin temperaturu 
T
i
, qaz kəmərinin qoyulduğu dərinlikdə 
süxurun temperaturu 
T
s
, qaz kəmərinin uzunluğu 
L
. 
Texnoloji hesabat aşağıdakı göstəricilərin müəyyən edilməsindən
ibarətdir: 
−
qaz kəmərinin gündəlik buraxıcılıq qabiliyyəti 
q
g
; 
−
qaz-ötürücü aqreqatların tipi, sayı, işləmə sxemi; 
−
qaz kəmərinin diametri 
d
; 
−
borunun divarının qalınlığı δ; 
−
hidravliki hesabat. 
Qaz kəmərinin xətti boyunca iki kompressor stansiyası (KS) 
arasında, yaxud qaz kəmərinin başlanğıc və son nöqtələr arasında 
şaquli istiqamətdə enmə (qalxma) qiymətləri arasındakı fərq 200 m 
artıq olmazsa hesabatlar ərazinin relyefini nəzərə almayan düsturlar 
üzrə aparılır. 
Qaz kəmərinin buraxıcılıq qabiliyyəti dedikdə, 1 gün ərzində nəql 
oluna bilən qazın miqdarı anlaşılır. Qaz kəmərinin məhsuldarlığı 
dedikdə, 1 il ərzində nəql oluna bilən qazın miqdarı anlaşılır. 

---

63 
Kompressor stansiyasının əsas parametrləri aşağıdakılardır:
−
sıxılmış qazın miqdarı; 
−
qəbul və çıxışda qazın təzyiqi; 
−
qəbul və çıxışda qazın temperaturu; 
−
qaz-ötürücü aqreqatların gücü; 
−
kompressor stansiyasının gücü. 
Qaz kəmərinin buraxıcılıq qabiliyyəti aşağıdakı düsturla 
müəyyənləşir: 
q
g
=Q/(365∙K
i
) 
burada 
Q
- qaz kəmərinin məhsuldarlığı, mln.m
3
; 365 - idəki günlərin 
sayı; 
K
l
- qaz kəmərinin məhsuldarlığının istifadə olunmasının layihə 
əmsalı:
K
l
=K
eh 
K
et 
K
qbi
burada 
K
eh
– ehtiyyat əmsalıdır (10 ilə qədər perspektivə 
K
eh
=0,97);
K
et
– qəza halları səbəbindən buraxıcılıq qabiliyyətinin azalmasını 
nəzərə alan qaz kəmərinin etibarlığının nisbi əmsalıdır (cədvəl üzrə 
təyin 
olunur); 
K
qbi
– qaz istehlakının qeyri-bərabərliyinin 
tənzimlənməsində qaz kəmərinin iştirakını göstərən istehlakın qeyri-
bərabərliyinin tənzimlənməsi əmsalıdır (uzunluğu 1500 km artıq olan 
qaz kəmərləri üçün: xətt boyunca qaz götürülmədiyi halda 
K
qbi
=0,95; 
xətt boyunca qaz götürüldüyü halda 
K
qbi
=0,9; uzunluğu 500÷1500 km 
olan qaz kəmərləri üçün 
K
qbi
=0,9; uzunluğu 500km qədər olan qaz 
kəmərləri üçün 
K
qbi
=0,87). KS arası masafədən asılı olaraq qaz 
kəmərinin 
etibarlığının nisbi göstəricisi aşağıdakı cədvəldə 
göstərilmişdir: 
Qaz-ötürücü 
aqreqatların növü 
KS-lər 
arasında 
məsafə, km 
Qaz kəmərinin uzunluğunda 
K
et
500 km 
1000 km 
1500 km 
Qaz turbinli 
125 
0,986 
0,970 
0,956 
100 
0,978 
0,958 
0,939 
83 
0,971 
0,944 
0,922 
Elektrik 
mühərrikli 
125 
0,994 
0,987 
0,981 
100 
0,992 
0,983 
0,974 
83 
0,980 
0,977 
0,966 
Qazomotor
125 
0, 981 
0,961 
0,943 
100 
0,973 
0,945 
0,922 
83 
0,962 
0,928 
0,900 

---

64 
Bir neçə variant üzrə texniki-iqtisadi hesabat nəticəsində seçilmiş 
qaz kəmərləri üçün orta aylıq buraxıcılıq qabiliyyətləri müəyyən 
olunmalı və aşağıdakı şərtə uyğun olaraq verilmiş illik məhsuldarlığın 
təmin olunması yoxlanımalıdır: 
12
1
2
05
,
1
i
a
qbi
et
eh
i
Q
Q
K
K'
K
Q
burada
Q
i
– qaz kəmərinin qəbul olunmuş illik məhsuldarlığı;
Q
a
– qaz kəmərinin ay ərzindəki məhsuldarlığı: 
Q
a
=q
g
∙τ
a
∙
10
-3
, burada
τ
a
– 1 ayda günlərin sayı; 
K`
et
– seçilmiş variant üzrə qaz kəmərinin 
etibarlığının nisbi əmsalı (cədvəl üzrə təyin olunur).