Milli Virtual Kitabxana

 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
139 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jurnalislərin istifadəsi üçün Ġnternet resurslar 
 
 
Google video http://video.google.com/  
Elan portalı http://www.mono.az  
Navigator.az - məlumat və axtarış sistemi Şirkətlər, mallar və xidmətlər milli universal kataloqu. 
http://www.navigator.az  
Qovluq Pulsuz fayl yükləmə sistemi. http://www.qovluq.com/ 
 
Provayderlərin siyahısı: 
 
•1. Azeurotel (http://www.azeurotel.com)  
•2. Azerin (http://www.azerin.com)  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
140 
 
•3. Adanet (http://www.adanet.az)  
•4. Artel (http://www.artel.net.az)  
•5. AzCom (http://www.azcom.az)  
•6. AzerSat (http://www.azersat.net)  
•7. Aztelekom (http://www.aztelekom.net)  
•8. Azeronline (http://www.azeronline.com)  
•9. AzStarNet (http://www.simsiz.net)  
•10. BakInternet (http://www.bakinternet.net)  
•11. QalaNet (http://www.sinam.net)  
•12. Catel (http://www.catel-az.com)  
•13. Karvan (http://www.karvan.net)  
•14. Bakitelecom (http://www.lidercart.com)  
•15. Azintex (http://www.azintex.com)  
•16. Kosmos-s (http://www.oxygen.az)  
•17. Aznetkard (http://www.aznetkard.com)  
•18. Uninet (http://www.azuni.net)  
•19. Ultra (http://www.ultra.com.az)  
•20. Nakhchyvan.az (http://www.nakhchyvan.az)  
•21. AzinternetSevis (http://www.azeri.com)  
•22. AzNet (http://www.aznet.org)  
İnternet jurnalistika ilə bağlı başlıca resurslar  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
141 
 
Televiziya və radio 
 
•AzTv: http://www.aztv.az 
•Lider TV: http://www.lidertv.com 
•ANS:  http://www.ans.az  
•İTV: www.itv.az  
•Space TV: http://www.space-az.com 
•Azərbaycan Respublikası Milli Televiziya və Radio Şurası: http://www.ntrc.gov.az 
•Azer.Net- TV: Еженедельные ТВ программы  
•107 Fm: http://www.lider.fm 
•Anten 101 Fm: http://www.antenn.az 
•Burc Fm: http://www.burc.fm 
•Azadliq Radiosu: http://www.azadses.org, http://www.azadliq.org 
•Odlar Yurdu Radiosu: http://www.radioodlaryurdu.com 
•ATV: http://www.azadazerbaijan.com 
 
Qəzet və jurnallar: 
 
•«Yeni Azerbaycan» http://www.yeniazerbaycan.com 
•«Respublika» http://www.respublica.news.az 
•«525» http://www.525ci.com 
•«Bizim Esr» http://www.bizimasr.media-az.com 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
142 
 
•«Adalet» http://www.adalet-az.com 
•«Azerbaycan» http://www.azerbaijan.news.az 
•«Ayna» http://www.ayna.az 
•«Exo» http://www.echo-az.com 
•«Kaspi» http://www.kaspi.az 
•«Zaman» http://www.zaman.com.az 
•«Cempion» http://www.champion.com.az 
•«Oxu meni» http://www.oxumeni.com 
•«Бакинский рабочий» http://www.br.az 
•«Зеркало» http://www.zerkalo.az 
•«Наш Век» http://www.nashvek.media-az.com 
•«Вышка» http://www.vyshka.com 
•«Неделя» http://www.nedelya.az 
•«Xeber.net» http://www.xeber.net 
•«BakuTODAY.net» http://www.bakutoday.net 
•«Kiv.az» http://www.kiv.az 
•«Times.az» http://www.times.az 
•«Day.az» http://www.day.az 
•«Intellektual Mulkiyyet» http://www.intellect.musigi-dunya.az 
•«Azerbaycan- IRS» http://www.azerbaijan-irs.com 
•«Ekspert» http://www.ekspert.az 
•«Dalga» http://www.hem.passagen.se/dalga 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
143 
 
•«Oner» http://www.onerjurnali.narod.ru 
•«Qanun» http://www.qanun-az.com 
•«Перекресток» http://www.perekrestok.az 
•«Evropa+» http://www.europaplus.az 
İnformasiya agentlikləri 
 
•AzerTac: http://www.azertag.com 
•Turan: http://www.turaninfo.com 
•Azad Inform: http://www.azadinform.baku-az.com 
•Trend: http://www.trend-az.com 
 
Axtarış sistemləri. Kataloqlar. 
 
•AzərWeb: http://www.azerweb.com 
•Azer.Net: http://www.azer.net 
•Azeroo web: http://www.azeroo.com 
•AzTOP: http://www.azeroo.com 
•İlk10.com: http://www.ilk10.com 
•SazNet: http://www.saznet.org 
•Google.az: http://www.google.com 
•Azlink.info: http://www.azlink.info 
•Bakililar: http://www.bakililar.com 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
144 
 
 
E-mail xidmətləri 
 
•Box.az: http://www.box.az 
•Mail.az: http://www.mail.az 
•BakuMail: http://www.bakumail.com 
•Diaspora: http://www.diaspora.az 
•AzeriFun: http://www.azerifun.com 
•Avrasiya: http://www.avrasiya.net 
 
 
 
 
1) Zaur Babayev. "Kompyuternaya jurnalistika". B., 1994.  
 
2) Zaur Babayev. "Azərbaycanda İnternet jurnalistikası: tarixi perspektivləri". Dərs vəsaiti, B., 2007 
 
3) İ. Mazanlı. Jurnalistika və müasir dövrün qlobal problemləri. B., 2008 
 
4) İ. Mazanlı. Xarici ölkələrin müasir KİV sistemi. B., 2008 
 
5) H. Vəliyev. Yeni dünya jurnalistikası. B., 2009 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
145 
 
6) H. Vəliyev. Xarici ölkələrin jurnalistika tarixi. B., 2009 
7) Rizvan Qəmbərli. Jurnalistin əl kitabı. 2005-ci il, Bakı ş. 
8) Mark Briqs. "Jurnalistika 2.0". Bakı, 2010 (Tərcümə: Azər Həsrət)  
 
Elektron mənbələr:  
1) İnternet Dərsliyi - http://www.ilkaddimlar.com/internet/index.html 
  
2) Milli Virtual Kitabxana - http://kitabxana.net 
 
 
Ġnternet Açıq Ensiklopediyası – Vikipediya 
 
Ġnternet Açıq Ensiklopediyası – Vikipediya,  http://wikipedia.org , onun Azərbaycan, türk rus, ingilis 
dilindəki variantları, milli dildə olan resurslarının inkiĢaf etdiriləsiylə bağlı imkanların təhlili və real 
iĢlər. 
Yeni mütaliə və yazı mədəniyyəti, elektron ədəbiyyat, e-kitab və e-yazı, SMS – MMS, elektron məktub, e-
mail, virtual forumlar, çat yazıĢmaları, veb-media – müasir elektron-virtual ünsiyyət, informasiya 
paylaĢması predmetləri kimi. 
 
Тamamilə könüllü istifadəçilərin səyləri ilə 279 dildə yaradılan Wikipedia ensiklopediyalarının Azərbaycan 
dilindəki versiyası — Vikipediyaya xoş gəlmisiniz! 
Fəaliyyətə başlamazdan əvvəl aşağıdakı qaydalarla tanış olmağınız tövsiyə olunur: 
Mövcud məqalələri redaktə etmək və ya yeni məqalə yaratmaq üçün tərəddüd etməyin, cəsur olun, vikipediya 
hər kəs üçün azad məkandır. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
146 
 
Vikipediyanın yazı üslubu sadədir. Məqalələrin informativ, ensiklopedik, tərəfsiz və qərəzsiz olmasına diqqət 
yetirin. Bir neçə cümləlik məqalələr yaratmaqdan çəkinməyin. Vikipediyada istifadəçilər bir-birlərinin 
başlatdığı məqalələri zamanla zənginləşdirirlər. 
Suallarınıza kömək səhifələrində cavab axtara bilərsiniz. Orada cavab tapmasanız müvafiq müzakirə 
səhifələrində soruşun. 
Başqa istifadəçilərdən kömək istəməkdən çəkinməyin, onların müzakirə səhifələrini redaktə edərək suallarınızı 
əlavə edin. 
Yeni yaratdığınız məqalələrin Azərbaycan dilində olmasına xüsusilə diqqət edin. Tərcümə proqramları 
vasitəsilə etdiyiniz tərcümələri Azərbaycan dilinin qaydalarına uyğunlaşdırdıqdan sonra məqalələrə yerləşdirin. 
 
 
imzanı belə atmaq olar 
Ensiklopedik səhifələr və bunlara köməkçi səhifələrdə (məqalələr, kateqoriyalar, şablonlar və s.) imzanızı və 
adınızı yazmayın. Əksinə, müzakirə, səsvermə, sual-cavab və s. formada olan yazılarınızın sonuna ~~~~ (4 
tilda) işarəsini əlavə edərək və ya alətlər lövhəsindəki müvafiq düyməni basaraq imzanızı atmağı unutmayın. 
Mövzu seçimində çətinlik çəkirsinizsə, bu məqalələr sizə kömək edəcək: 
Vikipediya:Məqalə istə 
Vikipediya:1000 məqalə 
Tələbat olan səhifələr 
Məqalələri redaktə etməzdən öncə redaktə qaydaları ilə tanış olun. 
Yaratmaq istədiyiniz məqalənin adını aşağıdakı xanaya daxil edin və "Məqalə yarat" düyməsini basın. 
 
 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
147 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Vikipediya kollektiv bilik mənbəyidir 
 
GiriĢ 
 
Vikipediya (ingiliscə, Wikipedia) – ümumi İnternet vasitəsilə azad yayımlanan ensiklopediyadır və dünyanın 
bir çox dillərində viki texnologiyasının tətbiq edilməsi nəticəsində könüllü istifadəçilər tərəfindən yaradılır. 
―Wiki‖ havay dilində ―nə qədər mümkünsə daha tez‖ mənasını verir. Məhz yerli sakinlər Qonolulu 
aeroportundan şəhərə gedən avtobusları belə adlandırırlar. Viki texnologiyası əsasında qurulan virtual 
ensiklopediya bir axtarış sistemi kimi istifadəçilərin sorğuları əsasında tez bir zamanda informasiya xidməti 
göstərmək məqsədini daşıyır. Sistemdə verilən informasiyalar konkret olmaqla, yalnız hər hansı obyekt 
haqqında qısa informasiya verilir.  
 
Vikipediya virtual ensiklopediyası 15 yanvar 2001-ci ildə fəaliyyətə başlamışdır. Onun yaradıcıları Oqayo 
universitetinin fəlsəfə doktoru Larri Sanqer (Larry Sanger) və amerikalı sahibkar Cimmi Uelsdir (Jimmy 
Wales). Onlar əvvəlcə ―Nupedia‖ İnternet ensiklopediyasını yaratdılar. Bu virtual ensiklopediya öz sahəsinin 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
148 
 
mütəxəssisləri olan könüllü müəlliflər tərəfindən yazılırdı. Lakin iş uzanırdı, məqalələrin sayı isə yüzdən də az 
idi və Senqerlə Uels ikinci layihəni – Vikipediyanı buraxmaq qərarına gəldilər. Onlar fəlsəfəsi tamamilə fərqli 
olan, biliklərini paylaşan insanlar sayəsində meydana gələcək, dünyanın ən dolğun on-line ensiklopediyasını 
yaratmaq istəyirdilər. Bu təşəbbüs özünü doğrultmuş və Vikipediyanı dünyanın ən populyar 10 saytı sırasına 
daxil etmişdir.  
 
Viki proqramının köməyi ilə yaradılan ensiklopediya sayta daxil olan hər bir kəsə istənilən informasiyanı 
dəyişmək imkanı verməklə, bu dəyişikliyi digər İnternet istifadəçilərində görünməsini təmin edir.  
 
Vikipediya – ―Wikimedia Foundation‖ qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən yaradılan İnternet ensiklopediyasıdır.  
 
Vikipediyanın əhəmiyyəti 
 
Vikipediya dünyanın ən böyük ensiklopeditasıdır. Onu İnternet istifadəçilərinin stolüstü kitabı adlandırırlar. 
Vikipediya müraciətlərin sayına görə sorğu resurslardan sonra ikinci yeri tutur. ―Hitwise‖ sayğacının 
informasiyasını yayımlayan ClickZ (http://www.clickz.com/) saytının xəbər verdiyinə görə Vikipediya saytı 
İnternetdə yerləşmiş sorğu saytlarının bütün trafiklərinin 3,84 %-ni əhatə edir. Birinci yerdə 4,46 % trafiklə 
Dictionary.com (http://dictionary.reference.com/) saytı durur.  
 
Qeyd: Trafik dedikdə müəyyən vaxt ərzində (gün, ay və s.) veb-sayta və ya onun müəyyən səhifəsinə daxil olan 
istifadəçilərin sayı nəzərdə tutulur.  
 
Nəzərə alsaq ki, ―Wordsmith Merriam-Webster‖ lüğətinin on-line variantı (http://www.m-w.com/) 1,35 % 
trafikə malikdir, Hitwise mütəxəssislərinin bildirdiklərinə görə Vikipediyanın bazardakı payı son bir il ərzində 
618 % artmışdır. Bu saytdan ayda 7 mlrd. səhifə oxunur.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
149 
 
Vikipediyanın populyar olmasının əsas səbəbi onun dinamik olmasıdır. Yəni digər ensiklopediyalarda son 
hadisələr haqqında, məsələn, hər hansı idman növü üzrə son yarışda kimin qalib gəldiyini öyrənmək mümkün 
deyil. Vikipediyada isə yarışların nəticəsi artıq bir-neçə dəqiqədən sonra məlum olur. ABŞ-da isə bəzi cinayət 
hadisələri haqqında məlumat Vikipediyaya polislərin xəbər tutmasından qabaq yazılır.  
 
Müşahidələr göstərmişdir ki, Vikipediya saytına müraciət edənlərin 50 %-ni 18-24 yaşında gənclər təşkil edir. 
Vikipediya azad ensiklopediya olduğundan dövlət strukturları üçün işləmir. Lakin, artıq bir çox ölkələrdə dövlət 
strukturları Vikipediyadan istifadə edirlər. Məsələn, Amerika məhkəmələrində ondan məlumat kitabçası kimi 
istifadə olunduğu heç kəsə sirr deyil.  
 
Rusiyada Təhsil və Sənaye Nazirlikləri də Vikipediyadan istifadə edirlər. Almaniyanın Yeyinti Sənayesi, Kənd 
Təsərrüfatı Nazirliyi və bir çox nazirliklər Vikipediyanın Alman bölməsində informasiyanın keyfiyyətinin 
yaxşılaşdırılması məqsədi ilə həyata keçirilən layihəni maliyyələşdirməyə hazırlaşırlar. Vəsait müəyyən sahədə 
məqalələrin təkmilləşdirilməsində və yeni məqalələrin yaradılmasında iştirak edən mütəxəssislərin axtarışına və 
onların maaşlarının ödənilməsinə sərf ediləcəkdir. Layihənin rəhbəri olan Florian Qerlax bildirmişdir ki, 
Vikipediyanın populyarlığının artması məqalələrin yaradılmasında və dəyişdirilməsində iştirak edən 
müəlliflərinin sayının artırılmasını tələb edir.  
 
―Wikipedia Scanner‖ proqramının köməyi ilə təyin edilmişdir ki, ABŞ-nın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) 
kompüterlərindən Vikipediyada bir çox məqalələrə düzəlişlər aparılmışdır. Buna misal olaraq, İranın prezidenti 
Mahmud Əhmədinicat haqqındakı məqaləni göstərmək olar. Vikipediyanın fəaliyyətinə nəzarət edən 
―Wikipedia Scanner‖ proqramı Vatikan kompüter istifadəçisi tərəfindən İrlandiya respublika ordusunun siyasi 
qanadı Şinn Feyn partiyasının lideri Jerri Adams haqqında məqalədən bir çox faktların silinməsi faktını da üzə 
çıxartdı. Düzəlişlər MKİ-nin eks başçısı Porter Qoss və bir çox tanınmış şəxslər haqqında məqalələrdə də 
edilmişdir. Vikipediya mütəxəssislərə məqalədəki dəyişikliklərin hansı serverdən edildiyini müəyyən etməyə 
kömək edir.  
 
Microsoft korporasiyası da şirkət və onun məhsulları haqqında məqalələrdə düzəlişlər aparmaq üçün xüsusi bu 
işə cəlb edilmiş mütəxəssislərə küllü miqdarda pul ödədiyini etiraf etmişdir. Hətta ABŞ konqresinin 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
150 
 
əməkdaşlarının siyasi mövzularda məqalələrə düzəlişlər edildiyi məlum olmuşdur. Göründüyü kimi 
Vikipediyada yaradılan informasiyaların qeyri rəsmi olmasına baxmayaraq onların məzmunu çoxlarını 
düşündürür və narahat edir.  
 
Vikipediya beynəlxalq layihəsinin informasiya bazaları saxlanılan serverlər ABŞ-nin Florida Ştatının Tamp 
şəhərində, Parisdə, Amsterdamda və Seul şəhərlərində yerləşirlər. 2005-ci ilin məlumatına görə ABŞ-da 
Vikipediya serverlərinə cəmi 5 əməkdaş xidmət edir və onlara 400 könüllü kömək göstərir.  
 
Vikipediya artıq praktiki olaraq bütün vacib sahələr haqqında müəyyən dərəcədə informasiyaya malikdir. 
03.06.2008 tarixində 10743902 Vikipediya on-line eksiklopediyasında məqalələrin sayı artıq 9073413 
olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, ―Britannika‖ eksiklopediyasında məqalələrin sayı – 120000, Böyük Sovet 
Ensiklopediyasında məqalələrin sayı – 95279, Brokqauz və Efron ensiklopedik lüğətdə məqalələrin sayı – 
121240-dır, o halda Vikipediyanın necə nəhəng sistem olduğunu təsəvvür etmək olar.  
 
Vikipediyada məqalələrin sayının digər ensiklopediyalarla müqayisədə həddən artıq çox olmasına baxmayaraq, 
bütün məqalələri düzgün və dolğun hesab etmək olmaz. Baxmayaraq ki, qaydalar çox sərtdir və bir çox 
ölkələrdə onları daha da sətləşdirmək lazım gəlir. Məsələn, ingilis Vikipediyasında anonim istifadəçilərə yeni 
məqalələr yaratmaq qadağan olunmuşdur. Bir çox hallarda bir və ya bir neçə sözdən ibarət məqalələrə də rast 
gəlinir. Bu cür məqalələrin aşağı hissəsində ―məqalə tam deyil, işlənməyə ehtiyacı var və s.‖ sözlər yazılır. Bu 
səhifələri məqalə adlandırmaq düzgün olmasa da, onlar məqalə kimi statistik informasiyaya daxil edilirlər.  
 
Lakin, digər tərəfdən bu cür yalançı məqalələrin də yaradılmasının üstün cəhətləri vardır. Birinci, bu məqalələr 
istər-istəməz istifadəçinin diqqətini cəlb edir və oraya yeni informasiyanın daxil edilməsinə sövq edir. Digər 
tərəfdən istifadəçidə məqalədəki mövzu ilə bağlı maraq oyadır. Üçüncü, məqalənin yaradılmasını sürətləndirir. 
Müşahidələr göstərir ki, bu cür məqalələrin çoxu tez zamanda doldurulur. Vikipediya əhalisi artdıqca bu cür 
məqalələrin də sayı azalmaqdadır.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
151 
 
Vikipediyanın yaradıcılarından biri olan Cimmi Uels deyir: ―Mən Vikipediyada çoxlu sayda ―ağ ləkələrin‖ 
olduğu vaxtı xatırlayıram və o zamanlar istifadəçilər bir çox vacib mövzular haqqında hər-hansı informasiyanı 
tapa bilmirdilər. İndi isə bizdə 2,4 mln.-dan artıq (ingilis dili bölməsində) müxtəlif mövzulara aid materiallar 
vardır, lakin görüləsi işlər hələ çoxdur: çoxlu sayda məqalələri redaktə etmək lazımdır və məhdud 
informasiyaya malik mövzuları yaddan çıxarmaq olmaz‖. Vikipediyanın əhəmiyyətində danışarkən ilk növbədə 
nəzərə alınmalıdır ki:  
 
1. 
Vikipediya müxtəlif dillərə malik olduğundan, məqalələrə hipermətnlər daxil edildiyindən, hər kəs 
virtual ensiklopediyanın təşkilində iştirak edə bilər. Hər bir məqalə digər dillərdə analoqa malik olduğundan 
beynəlxalq istinadlardan istifadə etməklə onlara əsaslanmaq mümkündür.  
2. 
Vikipediyada məqalələr azad istifadəyə və düzəlişə malikdirlər. Məqalələr GNU FDL 
(http://www.gnu.org/licenses/fdl.html) lisenziyası altında nəşr olunduqlarından, bu məqalələrdən götürülmüş 
hər-hansı mətn də həmin lisenziyaya malik olmalıdır.  
3. 
Vikipediyada müəyyən edilmiş «neytral mövqe» qaydası hadisələrin və fikirlərin plüralizmə uyğun və 
qərəzsiz işıqlandırılmasına nail olmaq imkanı verir.  
4. 
Vikipediyaya daxil edilmiş informasiya tədricən dəyişilmək tendensiyasına malikdir.  
5. 
Xüsusiləşdirilmiş informasiyanı Vikipediyada çəkinmədən saxlamaq olar.  
6. 
Mübahisəli məqalələr və konflikt yaradacaq informasiyalar Vikipediyada çox azdır və müraciət 
olunduqda onların fəaliyyətini dayandırmaq mümkündür. Vikipediyada neytral məqalələr daha davamlıdırlar.  
 
Vikipediya könüllü istifadəçilər tərəfindən daxil edilən məqalələr hesabına zənginləşir. Vikipediyada yerinə 
yetirilməsinə icazə verilən əməliyyatların siyahısı:  
 
1. 
İstənilən mövzuda məqalələr yaratmaq;  
2. 
Mövcud olan məqalələrə əlavə mətn daxil etmək;  
3. 
İnformasiyanı tam dəyişdirmək;  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
152 
 
4. 
Orfoqrafik səhvləri düzəlmək;  
5. 
Mövcud olan məqalələrə şəkillər əlavələr etmək;  
6. 
Faktiki informasiyanı pozmaq;  
7. 
Mövcud olan məqalələri başqa dillərə tərcümə etmək. Belə ki, ingilis və rus dillərində olan məqalələr 
Azərbaycan bölməsindəki məqalələrin sayından bir-neçə dəfə çoxdur;  
8. 
Yeni məqalə yazarkən, həmin mövzuda digər dillərdə yazılmış məqalələrlə tanış olmaq mümkündür.  
 
Vikipediya əhalisi 
 
Vikipediyada iştirak edənləri bir-neçə qrupa bölmək olar: anonim istifadəçilər, qeydiyyata alınmış istifadəçilər, 
administratorlar, bürokratlar, stüardlar. Eləcə də ayrıca psevdoistifadəçilər – botlar mövcuddurlar. Botlar 
avtomatik proqramlar olub məqalələrdə texniki səhvlərin düzəlişini aparırlar.  
 
Anonim istifadəçi (Ananimous) – Vikipoediyada qeydiyyata alınmadan fəaliyyət göstərən istənilən şəxs anonim 
istifadəçi adlanır. O, istənilən məqaləni dəyişə bilər (o halda ki, bu məqalə administrator tərəfindən xüsusi 
müdafiə olunmur), yeni məqalə əlavə edə bilər. Lakin digər istifadəçilərdən fərqli olaraq Vikipediya bazasına 
şəkil, video və digər informasiya daxil edə bilməz.  
 
Qeydiyyata alınmış istifadəçi – anonim istifadəçi ilə müqayisədə daha çox hüquqa malikdir. Məsələn, o, 
Vikipoediyanın interfeysini şəxsən özü üçün quraraq, müzakirələrdə şəxsi imzası ilə çıxış edə bilər. Qeydiyyata 
alınmış istifadəçi öz şəxsi səhifəsini əldə edərək, bu səhifədə özü haqqında və öz şəxsi fikirləri haqqında söhbət 
aça bilər. Digər istifadəçilər isə ona müxtəlif məlumatlar yaza bilər. Əgər, qeydiyyat zamanı elektron ünvan 
göstərilmişdirsə, vacib xəbərlər birbaşa istifadəçinin e-ünvanına göndərilir. Qeydiyyata alınmış istifadəçi 
―müşahidələrin siyahısı‖ adı altında xüsusi bölmə yarada bilir ki, buraya onu maraqlandıran, üzərində dəyişiklik 
apardığı və dəyişikliklər barədə xəbər tutmaq istədiyi səhifələr daxil edilir.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
153 
 
03.06.2008 tarixindəki məlumata əsasən Vikipediyanın Azərbaycan bölməsində istifadəçilərin sayı 4161 
nəfərdir. Vikipediyanın ingilis bölməsində istifadəçilərin sayı 7406111, rus bölməsində isə 141214 nəfərdir.  
 
Administrator – adi istifadəçilərə nisbətən daha çox hüquqa malikdir. Administrator səhifəni adi istifadəçilər 
tərəfindən aparılan dəyişikliklərdən qoruya bilər, səhifəni ləğv edə, istifadəçiləri blokada edə (loqinə və ya İP 
ünvana görə) və əksinə səhifələrin qorunmasını ləğv edə, silinmiş məqalələri bərpa edə və istifadəçilərə 
qoyulmuş blokadanı qaldıra bilər.  
 
Bundan başqa, administrator Vikipoediyanın ümumi interfeysini dəyişə bilər və sistem məlumatlarını idarə edə 
bilərlər.  
 
Bürokrat – digər istifadəçilərə administrator və bürokrat hüququnu vermək kimi texniki imkana malik olan 
istifadəçidir. Lakin bürokrat bu hüquqları ala bilməz. Bunu yalnız stüard və ya baş layihəçi edə bilər.  
 
Stüard – digər istifadəçilərin Vikipoediyaya istənilən müraciət hüquqlarını dəyişmək hüququna malik şəxsdir. 
Stüard da bürokrat kimi, digər istifadəçilərə administrator və bürokrat hüququnu vermək kimi texniki imkana 
malik olan istifadəçidir. Lakin bürokratdan fərqli olaraq, stüard bu hüquqları ləğv edə bilir.  
 
Baş layihəçi – Vikipediyanın baş layihəçisinin hüquqları stüardın hüquqları ilə eynidir. Lakin o, sistemi əsaslı 
dəyişmə hüququna malikdir. Bəzi layihəçilər Vikipediyanın işlədiyi serverlərə daxil olma hüququna da 
malikdirlər.  
 
Vikipediyanın bütün hüquqları isə ―Vikipediya‖ layihəsinin əsasını qoymuş Cimmi Uelsin əlində toplanmışdır. 
Vikipediyada yaranan istənilən problemin həlli və bütün mümkün hüquqlar bu yeganə şəxsdə olduğundan, onu 
Vikipediyanın allahı adlandırırlar. Cimmi Uelsin istifadəçilərə və təşkilatçılara müraciət edərək ―Biz İnterneti 
tutduq, sizin köməyinizlə dünyanı tutacağıq‖ cümləsi ilk baxışda lovğalıq kimi görünsə də, Vikipediyanın 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
154 
 
müəllifi haqlıdır: bu layihə kimi, milyonlarla istifadəçilərin müraciət etdiyi və hər kəsə pulsuz olaraq bilik bəxş 
edən digər layihə təsəvvür etmək çətindir.  
 
Vikimediya fondu  
 
Vikipediya ―Wikimedia Foundation‖ təşkilatının təşəbbüsü ilə qurulub. ―Wikimedia Foundation‖ qeyri-
kommersiya, qeyri-hökumət təşkilatıdır və bir sıra başqa azad məzmunlu layihələri idarə edir. Vikimediya, bir 
neçə sahədə fəaliyyət göstərən bir böyuk layıhədir. Vikimediya ―Wikimedia Foundation Inc‖ adında şirkət 
tərəfindən idarə olunur.  
 
İndiyə kimi Vikimediya fonduna istifadəçilər tərəfindən $1 mln. məbləğində pul bağışlanmışdır. İanələrin 
adətən, $5 – $20 arasında olmasına baxmayaraq, fonda daha böyük məbləğdə yardımların edilməsi faktlarına da 
rast gəlinir. Məsələn, 2007-ci ilin 27 dekabrında adını bildirmək istəməyən bir şəxs Vikimediya fonduna $286,8 
min ianə etmişdir.  
 
Vikipediya GNU Free Documentation License (GNU azad sənədlərin lisenziyası), və ya GNU FDL (GFDL) 
lisensiyası əsasında işləyir. Vikipediya yalnız müxtəlif mövzuda (elmi, mədəni, tarixi, siyasi və s.) 
informasiyaların yaradılması ilə deyil, eyni zamanda bu informasiyaların azad yayılmasına imkan yaradır. 
GFDL lisenziyası Vikipediya materiallarının istənilən şəxs tərəfindən və istənilən kimi istifadə etməyə icazə 
verir, bir şərtlə ki, ilkin müəllif göstərilir və materiallar bu lisenziyanın şərtləri üzrə yayılır. GFDL kopileft-
lisenziya olub, azad proqram təminatı fondu tərəfindən GNU GPL-ə əlavə kimi işlənmişdir. GNU GPL-in 
məqsədi istifadəçiyə proqramları köçürmək, şəklini dəyişdirmək və yaymaq hüququnun verilməsi (müəlliflik 
hüququ qanunlarına görə bunlar qadağan olunublar), eləcə də bütün törəmə proqramların istifadəçilərinin 
göstərilən hüquqlara malik olmasını təmin etməkdir.  
 
Qeyd: Hüquqların ―irsən keçməsi‖ prinsipi ―kopileft‖ (copyleft) adlanır və Riçard Stollmen tərəfindən 
düşünülmüşdür.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
155 
 
GFDL istifadəçi dərsliklər, dərs kitabları və kompüter proramlarının müşaət etdiyi digər sənədlər üçün nəzərdə 
tutulmuşdur. GNU Layihəsinin əsas təşkilatçı sponsoru Free Software Foundation (FSF) – azad proqram 
təminatı (PT) fondudur. FSF 1985-ci ildə yaradılmış qeyri-kommersiya təşkilatıdır. Riçard Stollmen tərəfindən 
yaradılan FSF azad proqram təminatı hərəkatını və GNU layihəsini dəstəkləmək məqsədi daşıyır.  
 
FSF, korporasiyalardan və qrant verən qurumlardan çox kiçik miqdarda ödənişlər alır. FSF kompüter 
programlarını azad şəkildə istifadə etmək, nüsxəsini çıxarmaq, dəyişdirmək, öyrənmək və paylaşdırmaq və azad 
PT istifadəçilərinin hüquqlarını qorumaq vəzifəsini yerinə yetirir. 2006-cı il FSF fond aktivlərinin 67%-i 
müxtəlif sponsorlar tərəfindən verilmişdir. Bu dəstək, FSF fəaliyyətini davam etdirməyə kömək edən əsas 
vasitələrdən biridir. FSF, İnternetdə danışıq, mətbuat və himayədarlıq azadlığını, şəxsi əlaqələr üçün şifrlənmiş 
proqramın istifadə hüququnu, və özəl inhisarçılar tərəfindən maneə qoyulmayan proqramların yazılma 
hüququnu dəstəkləyir.  
 
Vikimediya fondunun layihələrini dəstəkləmək məqsədi ilə Metaviki (http://meta.wikimedia.org/wiki/Meta) 
saytı yaradılmışdır. Vikimediya fondu Vikipediya azad ensiklopediyası və Mediaviki platforması əsasında 
işləyir.  
 
http://www.mail.wikipedia.org və ya http://www.meta.wikimedia.org/wiki/IRC_channels saytına müraciət 
etməklə Fondla və onun layihələri ilə bağlı sualları müzakirə etmək mümkündür. Vikimediya fondu virtual 
ensiklopediyanın ingilis dilindəki bölməsinin ən müvəffəqiyyətli məqalələri daxil edilmiş kompakt-disk 
buraxmaq fikrindədir.  
 
Vikilayihələr 
 
İnformasiya yalnız ensiklopedik məqalə şəklində daxil edilmir. Odur ki, digər Vikilayihələr də mövcuddur:  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
156 
 
VikiLüğət (http://www.wikiionary.org/wiki/) – izahedici məqalələr, tezaurus və tərcümələrin saxlandığı 
müxtəlif dillərdə hazırlanan qrammatik lüğətdir. Layihə çavan olduğundan məqalələrin ümumi sayı hələlik 
azdır: 11 min. Hal-hazırda VikiLüğətin Azərbaycan bölməsində 678 məqalə vardır.  
 
VikiKitab (http://www.wikibooks.org/wiki/) – elektron kitabların birgə hazırlanması layihəsidir. İdeyaya görə 
azad tərtib edilən kitabların xüsusi yeri olmalıdır. Hal-hazırda bunlar çox da böyük olmayan məqalələrin 
yığımıdırlar, lakin gələcəkdə informasiya çoxaldıqca onların bir yerə yığılaraq kitab halında təqdim olunması 
gözlənilir. Hal-hazırda VikiKitabın Azərbaycan bölməsində 36 məqalə vardır.  
 
VikiVersitet (http://en.wikiversity.org/wiki/Wikiversity:Main_Page) – Viki universitetdir. Vikilayihələrdən ən 
cavanıdır. Pulsuz dərs vəsaitləri və kursları təqdim edən on-layn cəmiyyətdir. Layihə aktiv inkişaf edir və yaxın 
zamanda onun populyarlığının artması gözlənilir. Layihənin koordinatorlarının dediyinə görə, hal-hazırda 
VikiVersitet layihəsinin təklif etdiyi xidmətlərdən ən çox müraciət olunanı kinofilmlərin istehsalı üzrə kursdur. 
VikiVersitetin əsəs məqsədi sadəcə olaraq informasiya təqdim etmək deyil, eyni zamanda təhsilin müxtəlif 
nəzəriyyələrini yoxlamaqdır. Layihənin Azərbaycan bölməsi hələ ki, mövcud deyildir.  
 
VikiXəbər (http://www.wikinews.org/wiki/) – ensiklopediya kontekstində cari hadisələr daxil edilir. VikiXəbər 
layihəsinin Azərbaycan bölməsi hələ ki, mövcud deyildir.  
 
VikiNövlər (http://www.wikispecies.wikimedia.org/wiki/) – bioloqlara aiddir. Hər bir canlı təbii ki, öz 
səhifəsinə malik olmalıdır. VikiNövlər layihəsinin Azərbaycan bölməsi hələ ki, mövcud deyildir. Bu layihədə 
saxlanılan məqalələrin ümumi sayı 140 mindir.  
 
VikiAnbar (http://commons.wikimedia.org/wiki/) – şəkillərin, səslərin, videonun və s. bu kimi informasiyaların 
saxlandığı qlobal xəzinədir. Xəzinə qlobal olduğundan onun dil prinsipinə əsasən bölünməsi vacib deyildir. 
VikiAnbar azad istifadə üçün media-filmlər anbarı kimi tanınır. Burada saxlanılan faylların ümumi sayı təqribən 
3 mln.-dur.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
157 
 
VikiSitat (http://www.wikiquote.org/wiki/) – aforizmlər, qanadlı ifadələr, məşhur adamların söylədikləri. 
Mənbəsi göstərilmiş sitatları müəllifin icazəsi olmadan istifadə etmək mümkündür. Azərbaycan bölməsində 
cəmi 32 məqalə vardır.  
 
VikiMənbə (http://wikisource.org/wiki/) – müəllif hüquqlarının qorunması haqqında qanunların aid edilmədiyi 
mətnlərin şəbəkə kitabxanasıdır. Bir çox məqalələrin dəyişdirilməsinə ehtiyac yoxdur. Məsələn, tarixi məqalələr 
analizə məruz qala bilərlər, lakin, onların dəyişdirilməsi vacib deyildirsə, həmin məqalələr VikiMənbədə 
saxlanılır. Azərbaycan bölməsində 368 məqalə vardır. 
 
Meta-Wiki (http://meta.wikimedia.org) – viki-layihələrin əsas əlaqələndirmə komissiyasıdır. Səhifələrin ümumi 
sayı 12347-dir.  
 
27.07.2007 tarixində Cimmi Uels bəyan etdi ki, ―Wikia LookSmart‖ kompaniyasından ―Grub‖ axtarış sistemi 
əldə etmişdir. ―Reuters‖-in xəbər verdiyinə görə yeni axtarış servisi olan ―Wikia‖ rəsmi olaraq 2007-ci ilin 
sonlarında ümumi istifadəyə veriləcəkdir. Razılaşmanın məbləği açıqlanmır. Cimmi Uels bildirir: ‖Əgər biz 
axtarış sorğularında keyfiyyətli nəticələr əldə edə bilsək, mən fikirləşirəm ki, bu axtarış servisləri bazarında 
güclərin yerləşdirilməsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişəcəkdir. Açıq axtarış platformasının köməyi ilə biz bu 
bazarın liderləri olan Google, Yahoo və Microsoft-a qarşı dura bilərik‖.  
 
Virtual vandalizm 
 
Vikipediyada məqalələr könüllülər tərəfindən yazılır və o, azad ensiklopediya olduğundan istənilən məqaləni (o 
məqaləyə qadağa qoyulmayıbsa) hər kəs dəyişdirə bilər. Məsələn, dolğun olmayam məqalələrə əlavələr edə, 
səhvləri düzəldə bilər və s. Lakin, digər tərəfdən hər kəs istənilən məqaləyə bilərəkdən və ya bilmədən səhv 
informasiya da əlavə edə bilər. Məqalələr istifadəçilərin özləri tərəfindən nəzarətdə saxlandıqlarına 
baxmayaraq, bir çox hallarda Vikipediyada düzgün olmayan informasiyaya rast gəlmək təəssüf ki, mümkündür. 
Vikipediyada məqalə əsasən iki hissədən ibarət olur: məqalə özü və onun məzmunu haqqında müzakirə. 
Müzakirə səhifəsində istifadəçi mövzu ilə bağlı öz fikrini bildirir, lazım gəldikdə hətta məqaləni tənqid edir, 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
158 
 
əgər məqalədə düzəliş aparmaq istəmirsə iradlarını bildirir. Müzakirələr əsasında mübahisəli məqalələrdə çox 
zaman düzgün qərar əldə edilir.  
 
İnternet istifadəçilərinin fikrinə görə Vikipoediyanın ən böyük problemi şəbəkə vandallarıdırlar. 
Ensiklopediyanın üzərində düzəlişə icazə verilirsə, kimlərinsə başqalarının əməyini korlamaq istəyində olması 
qaçılmazdır. Bu cür informasiya anarxiyası informasiyaların doğruluq dərəcələrinin aşağı düşməsinə səbəb olur. 
Skeptiklər Vikipoediyada təqdim olunan informasiyaların qeyri-düzgün olmalarını sübut etməyə çalışarkən, 
məhs bu arqumentləri göstərirlər.  
 
Britaniyanın ―Nature‖ elmi jurnalının əməkdaşları Vikipediyada və ―Britannika‖ məşhur ensiklopediyasında 
yerləşdirilmiş elmi məqalələrin düzgünlüyünü qiymətləndirmək üçün ekspertlər dəvət etmək qərarına gəldilər. 
Alimlər hər iki ensiklopediyadakı məqalələri, bu və ya digər məqalənin hansı ensiklopediyadan götürüldüyünü 
bilmədən təhlil edərək, onlar haqqında resenziya yazdılar. Nəticədə, hər iki ensiklopediyada hərəsində ümumi 
xarakterli dörd ciddi səhv olduğu müəyyən edilmişdir. Beləliklə, Vikipoediya dəqiqlik və doğruluq üzrə 
kompetent yoxlamaya davam gətirdi.  
 
Ensiklopedik məqalələrin məzmunları minlərlə könüllülər tərəfindən diqqətlə yoxlanılır ki, lazım gəldikdə onlar 
o andaca və səliqə ilə daxil edilmiş məqalələrdəki kobud səhvləri aradan qaldırırlar. Vikipoediyada 
yerləşdirilmiş məqalələrin bir-neçəsi "New York Times‖ əməkdaşları tərəfindən qəsdən dəyişdirilmiş, bəziləri 
tamamilə silinmiş, bəziləri isə hiss olunmayacan dəyişikliklərə məruz qalmışlar. Çox qısa zamanda məqalələrin 
ilkin vəziyyəti bərpa olunmuşdur.  
 
Vikipediyada periodik olaraq bu və ya digər məqalənin götürülməsi haqqında tələblər təqdim olunurlar. 
Vikipediyanın redaktorları dərc olunan informasiyaları izləyirlər və bəzi hallarda mübahisəyə səbəb olan 
məqalələrdə müvəqqəti olaraq azad redaktəyə qadağa qoyur, bəzən isə məqaləni tamamilə bağlayırlar. Məsələr, 
Vikipediyanın rus bölməsində ―Нагорный Карабах‖ məqaləsində olduğu kimi. Baş adminstrator (stüard) 
Maksim Semyonnikin dediyi kimi, istifadəçilərin uzun müddətli müzakirələrdə ortaq məxrəcə gələ 
bilmədiklərini nəzərə alaraq məqalənin dəyişdirilməsinə qadağa qoyulmuşdur. ―Нагорный Карабах‖, 
―Азербайджанцы‖ və bir çox məqalələri nəzərdən keçirdikdə, məlum olur ki, təsdiq olunmamış 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
159 
 
informasiyalara Vikipediyada rast gəlinməsi təəssüf ki, mümkündür, belə ki, məqalə yaratmağa və özgələrin 
məqalələrini redaktə etməyə kütləvi on-line ensiklopediyasında hər kəsə icazə verilir.  
 
Citizendium 
 
Sitizendium (Citizendium – citizens compendium of everything) – universal vətəndaş xəzinəsi.  
 
Vikipediyanın yaradıcılarından biri olan Larri Sanqer 2007-ci il martın 26-da virtual ensiklopediyaya alternativ 
olan Sitizendium on-line ensiklopediyasını yaratdığı barədə xəbər verdi. Senqer təkcə ingilis dilində 2,4 mln. 
məqaləyə malik olan Vikipediyanın müvəffəqiyyətini etiraf edir. Vikipediyada olduğu kimi Sitizendium da 
pulsuzdur və istifadəçilər tərəfindən doldurulur. Lakin burada müəllifin göstərilməsi vacibdir, məqalələr isə 
ekspertlər tərəfindən təsdiq olunmalıdırlar. Məqsəd isə Vikipediya olan problemin Sitizendiumda qarşısını 
almaqdır – çoxsaylı səhvlərdən və ziyankarlıqlardan ensiklopediyanın qorunması.  
 
Hal-hazırda mətnlərin düzəlişində iştirak üçün təqribən 900 müəllif və 200 redaktor cəlb edilmişdir. Saytda 
artıq 7000-dən çox məqalə yerləşdirilmişdir ki, onlardan çoxu ekspertlər tərəfindən təsdiqlənmış, diğərlərinin 
dəqiqlik dərəcələri yaşıl işarə ilə bildirilmişdir.  
 
Sitizendium layihəsi birinci növbədə Vikipediyada olan nöqsanların aradan qaldırılmasına istiqamətlənmişdir. 
Vikipediyanın bütün müsbət keyfiyyətlərini saxlamaqla əsas problem sayılan anonim istifadəçilərin səhv və 
ziyankarlıqlarından xilas olmaq Sitizendiumda öz həllini tapmışdır.  
 
―Əgər yeni pulsuz ensiklopediya buraxılırsa, o zaman o, hiss olunacaq qədər daha yaxşı olmalıdır. 
İstifadəçilərin bütün səlahiyyətlərə malik olduqları halda Vikiyə ziyan vurmaqları məni məyus etdi. Odur ki, 
mən onun inkişaf etdirilməsində bir növ mümkünlük görmürəm‖ – Senqer bildirmişdir.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
160 
 
Avtorizasiyanın mütləq olması Sitizendium ensiklopediyada qalmaqalların qarşısını alacaqdır. Necə ki, bu 
yaxınlarda Vikipediyada anonim ―ekspertlərin‖ yaratdıqları bəzi məqalələr üzündən məhkəmələrə müraciətlər 
olunmuşdur. Senqer hesab edir ki, Vikipediyanın ―normal‖ istifadəçiləri Sitizendiuma relevant kontentlər daxil 
etməklə, onu zənginləşdirilməsini təmin edəcəklər. Burada da hər kəs məqalədə düzəliş və əlavələr edə bilər ki, 
bu düzəlişlər sonradan redaktorlar tərəfindən nəzərdən keçiriləcəklər. Senqer əmindir ki, Sitizendiumun 
professional və əlyetərli olması Vikipediyadan fərqli olaraq daha çox auditoriya cəlb edəcəkdir.  
 
Vikipediya Azərbaycanda 
 
İngilis, rus, fransız və alman dilli ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda Vikipediya çox tanınmır. Buna da səbəb, 
İnternet istifadəçilərinin maraqlarının müxtəlif olmasıdır. Yəni, İnternet istifadəçilərinin əsas hissəsini gənclər 
təşkil etdiklərindən, onlar İnternetdən ən çox əyləncə, çatda söhbətləşmə və dərs hazırlamaq məqsədi ilə lazımı 
informasiyanın tapılmasında istifadə edirlər. İkinci, Azərbaycanın yeni informasiya texnologiyaları sahəsində 
dünyanın qabaqcıl ölkələrindən hələ də geri qalmasıdır, baxmayaraq ki, son zamanlar bu sahədə böyük 
irəliləyişlər vardır. Üçüncü, əhalidə Vikipediya haqqında məlumatın az olmasıdır.  
 
Azərbaycan dilində yaranan Vikipediya 2004-cü ildə www.az.wikipedia.org ünvanı altında fəaliyyətə 
başlamışdır. Vikipediyanın 2008-ci ilin iyul ayına olan məlumatına görə www.az.wikipedia.org saytı 18700-ə 
yaxın məqaləyə malikdir. Müqayisə üçün deyək ki, Vikipediyanın ingilis bölməsində 2438000 məqalə, rus 
bölməsində 295874 məqalə, türk bölməsində isə 110642 məqalə mövcuddur. Vikipediyanın statistik 
məlumatları ayda bir neçə dəfə təzələnir. Artıq Vikipediyanın Azərbaycan bölməsində dolğun məqalələrin 
çoxalması sevindirici haldır. Məqalələrin sayına görə Vikipediyanın Azərbaycan bölməsi təqribən 18 min 
məqalə ilə 253 yer içində 57-cü yerdədir və irəliləməkdə davam edirMilli Vikipediyanın inkişaf etdirilməsi, 
genişləndirilməsi, dolğun informasiya ilə təmin edilməsi hər bir Azəbaycan vətəndaşının vicdan borcudur. 
Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan Ermənistanla müharibə şəraitindədir və ermənilərin milli Vikipediyanın 
səhifələrində yalan informasiya daxil etmələri faktlarına rast gəlinir, o halda erməni vandalizminin qarşısının 
alınması və virtual ensiklopediyanın nəzarətinin güclənməsi görüləcək əsas işlərdən biridir. Azərbaycan və 
Azərbaycanın milli dəyərlərinin Vikipediyada müxtəlif dillərdə necə işıqlandırılması hər bir Azərbaycan 
vətəndaşının probleminə çevrilməlidir.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
161 
 
Yaddan çıxartmayaq ki, Azərbaycan tarixini saxtalaşdıran, tarixi abidələrini özünküləşdirən ermənilərə qarşı 
virtual şəkildə mübarizə aparmaq üçün Vikipediyada Azərbaycan haqqında informasiyanı biz xarici dillərdə də 
dərc etməliyik. Azərbaycan dilindəki Vikipediyanı zənginləşdirməklə yanaşı rus, ingilis, fransız, alman və s. 
dillərdə fəaliyyət göstərən Vikipediyalara nəzarət etmək, ermənilərin və ermənipərəst qüvvələrin virtual 
ensiklopediyaya daxil etdiyi dezinformasiyaların qarşısını alaraq oraya düzgün və obyektiv məqalələr əlavə 
etmək vacib məsələlərdəndir. Vikipediyanın rus bölməsində (www.ru.wikipedia.org) yerləşdirilmiş 
«Азербайджан», «Азербаджанцы», «Ходжалы», «Нагорный Карабах», «Шуша», «Нахчиван», «История 
Азербайджана», «Битва karabax» və onlarla hər bir azərbaycanlının qürur hissinə toxunan bu cür məqalələr 
vətənini sevən azərbaycanlını sakit buraxa bilməz.  
 
İnternetə dövlət dəstəyi 
 
Ölkəmizdə İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının (İKT) inkişafı və geniş tətbiqi, rəqəmsal 
bərabərsizliyin aradan qaldırılması, potensial investorların ölkənin İKT bazarına cəlb olunması nəticəsində 
Azərbaycan regionda aparıcı ölkə kimi İKT mərkəzinə çevrilməkdədir.  
 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 21 oktyabr 2005-ci il tarixli sərəncamı ilə təsdiqlənmiş 
―Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyaların inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçun 
Dövlət Proqramı‖ (―Elektron Azərbaycan‖) bir daha göstərir ki, ölkəmizdə İKT-nin inkişafı və informasiya 
cəmiyyətinin (İC) qurulması üzrə dövlət siyasəti həm iqtisadi, həm də siyasi sahələrin inkişafına, şəffaf dövlət 
və yerli özünüidarəetmənin formalaşmasına, rəqəmsal bərabərsizliyin ləğvinə, güclü iqtisadiyyatın 
yaradılmasına, cəmiyyətin demokratik inkişafına, insanların yaşayış səviyyələrinin yüksəlməsinə yönəlmişdir. 
Bu proqramda bir çox tədbirlərin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. İlk növbədə informasiya məhsullarının 
və texnologiyalarının istehsalı, yayılması və effektiv istifadəsi sahələrində Azərbaycanla digər inkişaf etmiş 
dövlətlər arasındakı fərqin azaldılmasına yönəlmiş məsələlərin həll edilməsinin vacibliyi göstərilmişdir. Bütün 
bunları nəzərə alsaq, əminliklə deyə bilərik ki, Vikipediya layihəsində də Azərbaycan öz sözünü qətiyyətlə 
deməkdədir.  
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
162 
 
Son zamanlar Azərbaycanın müxtəlif regionlarında İnternetin inkişafına güclü zəmin yaradılmışdır. 
―Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı‖ (BTİ) təşkilatı İnternet istifadəçilərinin sayına görə dünya ölkələrinin 
reytinqini açıqlayıbdır. Reytinq tərtib edilərkən hər ölkənin 100 nəfərindən neçəsinin İnternet istifadəçisi olduğu 
hesablanıb və araşdırma 198 ölkəni əhatə edib. Birinci yeri Yeni Zelandiya tutub. Bu ölkədə hər 100 nəfərdən 
79,3 nəfəri İnternet istifadəçisidir. İkinci yeridə İslandiyadır. Azərbaycan siyahıda 120-ci yerdədir. BTİ-nin 
təşkilatının araşdırmasına görə, Azərbaycanda hər 100 nəfərdən 5,16 nəfəri İnternet istifadəçisidir. Ermənistan 
bizdən geridə - 124-cü yerdədir (hər 100 nəfərə 5,03 istifadəçi). Axırıncı yeri Tacikistan tutur. Burda hər 100 
nəfərdən yalnız 0,007-si İnternetdən istifadə edir. BTİ-nin məlumatına görə, bu gün dünyada 1 milyarddan çox, 
yer kürəsi əhalisinin 16%-i İnternet istifadəçisidir.  
 
XXI əsrdə dövlətin informasiya təhlükəsizliyi mühüm məsələdir. Hər bir dövlət öz informasiya ehtiyatlarını 
qorumaqla qüdrətini hiss etdirə bilər. Azərbaycan informasiya ehtiyatlarının mühafizəsini təşkil etməkdə ciddi 
problemlərlə üzləşir. Ölkənin dövlət, qeyri-dövlət qurumlarının İnternet səhifələrinin erməni hakerləri 
tərəfindən dağıdılması ilə bağlı faktlar yetərincədir.  
 
Azərbaycanda informasiya resurslarına münasibətin dəyişilməsi müşahidə edilməkdədir. ―İnformasiya əldə 
etmək haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Qanunun tətbiq edilməsi barədə Respublika Prezidentinin 2005-ci il 
tarixdə fərmanı vətəndaşların informasiya azadlığını tənzimləyən normativ aktdır. İnformasiya resurslarından və 
texnologiyalarından cinayət və terror məqsədləri ilə istifadə etməyin qarşısının alınması, insan hüquqlarının 
qorunması, fərdi məlumatların toxunulmazlığı və söz azadlığı haqqında müddəalara əməl olunması İnternet 
məkanında qarşıya çıxan əsas problemlərdəndir. İnsan haqlarının qorunması ilə yanaşı, İnternetdə terrorizmin 
bütün formaları və təzahürlərinə qarşı mübarizənin aparılması, rəqəmsal bərabərsizliyin aradan qaldırılması 
üçün tədbirlərin görülməsi və uşaqların, gənclərin inkişafında, şikəst insanların, gender probleminin həllində 
İKT-nin rolunun artırılması vacibdir.