Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti

1.6.3. Xilasedici qayığın endirilməyə hazırlanması.
Xilasedici qayığı suya endirilməyə hazırlamaq üçün lazımdır:
- qayığın giriş lyuklarını açmaq və onları açıq vəziyyətdə təsbit etmək;
- dibdəki boşaltma dəliklərini tıxaclarla bağlamaq (əgər qayıq avtomatik suyu boşaltma klapanları ilə təchiz olunmayıbsa) ;
- burun falinini, onun uzunluğu boyunca mümkün qədər uzağa çəkib bərkitmək; arxa falin güclü yolüstü külək zamanı, eləcə
də gəmi arxaya hərəkət edirsə, çəkilir;
- qayıq tallarının təchizatını və bloklarını yoxlamaq;
- endirmə (buraxma) ləvazimatlarının durdurucularını yoxlamaq;
- bakda yanacağın varlığını, mühərrikdə yağın səviyyəsini və qurutma nasosunun sazlığını yoxlamaq;
- yanacaq kranını açmaq və mühərriki işdə yoxlamaq (lakin 5 dəq artıq olmayaraq, çünki su ilə soyutma sistemi hələ fəaliyyət
göstərir);
- qayığın təchizatının komplektliyini yoxlamaq;
- muxtar hava təchizatı sistemi ilə qayıqlarda, sistemin fəaliyyətini yoxlamaq (lakin qayıq suya endirilməyənə qədər hava
ehtiyatını sərf etməmək);
- oddan qorunan qayıqlarda su ilə suvarma sistemini fəaliyyətə hazırlamaq;
- daşınan UQD radiostansiyanın işini yoxlamaq;
- sükanı, qayıq endirilən bortdan əks tərəfə döndərmək;
- qayığın qoyulduğu rayonun bortundan leyer çəpərlənməsini yığışdırmaq;
- fırtına nərdivanlarını, torları və musinqli ipləri (qalınlaşdırılmış şəkildə düyünlər, hansılar ki, ayaq və əllər üçün buraz üzrə
enərkən dayaq kimi xidmət göstərir) hazırlamaq.
71

---

Hər əməliyyatın yerinə yetirilməsi və hər yoxlamanın nəticələri barədə icraçılar qayıq komandirinə məruzə edir və
qeyd olunmuş çatışmazlıqları aradan qaldırırlar. Qayıq komandiri körpücüyə məruzə edir və verilən göstərişlərə müvafiq
olaraq fəaliyyət göstərir.
1.7. Fəlakətə uğrayan gəmidən insanların xilas edilməsi 
1.7.1. Qayıqlara mindirilmə və onların suya endirməsi
Gəminin quruluşundan asılı olaraq qayıqlara
 
mindirilmə ya onların qoyulduğu yerlərdə və ya onları çıxartdıqdan və
aşağı göyərtəyə qədər endirdikdən sonra həyata keçirilir.
Komanda üzrə:
-dönən kilblokların açılan hissələri (əgər onlar qayığın səfər üzrə yerləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulublarsa ) və qayığı saxlayan
naytovlar verilir;
- qayığı təsadüfü endirmədən qoruyan qayıq tirlərinin durdurucuları azad edilir;
- qayıq bucurqadının əl əyləcindən istifadə edərək qayıq tirləri hərəkətə gətirir, qayıq bort arxasına çıxarılır və o, minmə
göyərtəsi səviyyəsinə qədər endirilir;
- qayıq tallarının hərəkət sonucları (loparlar) bərkidir, tarımlayıcı qurğu qurulur və onun vasitəsilə qayıq borta sıxılır;
- falinlər tatım olana qədər yığılır və onlar bərkidilir.
Xilasedici qayığa və ya xilasedici sala mindirmə xilasetmə vasitəsi komandirinin və ya komanda heyətinin digər
cavabdeh şəxsinin əmri üzrə həyata keçirilir. İnsanlar, qayıq komandirin təyin etdiyi ardıcıllığa müvafiq olaraq qayığa minirlər.
72

---

İlk növbədə qayığa mindirmə zamanı kömək göstərmək və endirilməni təmin etmək üçün təyin edilmiş endirmə komandasının
üzvləri daxil olurlar. Bundan sonra qayığa, mindirmə zamanı köməyə ehtiyacı olanlar - yaralılar və xəstələr, uşaqlar, qadınlar
və yaşlı insanlar daxil olurlar. Xilasetmə vasitənin komandiri sonuncu olaraq öz yerini tutur.
Mindirmə üçün qayığın burun və arxa lyuklarından istifadə etmək lazımdır. Qayıq komandiri insanların mindirməsinə
ondan ötrü rəhbərlik etdir ki, onların ağırlığı qayığın bütün sahəsi üzrə bərabər bölüşdürülsün. Xilas olunanlar qayıqda öz
yerlərini tutur, bağlayıcı kəmərləri bərkidir və komandirin sərəncamlarını yerinə yetirirlər.
Bütün insanlar mindirildikdən sonra içəridən bütün lyuklar bağlanır, ventilyasiya dəlikləri açılır; yanacaq kranı açılır
və mühərrik işə salınır.
Yük gəmilərində xilasedici qayıqlara mindirilmə bilavasitə onların qoyulduğu yerlərdə, yerləşmə barədə komanda
verilən andan 3 dəqiqədən çox olmayan zaman ərzində həyata keçirilməlidir. Həmən bu yerlərdən də qayıqların suya
endirilməsi edilir.
73

---

Qayıq tallarının loparlarını verməklə qayığı suya endirirlər. Qayığı elə qaydada endirmək lazımdır ki, o, dalğalar
arasındakı çökəkliyə otursun. Qayıq dalğanın zirvəsində olduqda, qaldırıcı qarmaqların idarəetmə qurğusundan istifadə edərək
qayığı tallardan azad etmək lazımdır.
Qəzaya uğramış gəmidə qalan insanları suya endirilmiş qayığa qəbul etmək zəruriyyəti yarandıqda, o, falinlərlə
bortun yanında saxlanılır və insanlar oraya nərdivanlar, musinqli iplər, tor və yaxud enişlər (skat) vasitəsilə enirlər. 
Suda olan xilasedici qayıq və sallara gəminin mindirmə göyərtəsindən insanları tez bir zamanda keçirmək üçün dəniz
təxliyə sistemlərindən istifadə etmək olar. Sistem hava ilə doldurulan nov və ya eniş tipli istiqamətləndirmə qurğusundan və
üzən yanalma körpüsü funksiyasını yerinə yetirən hava ilə doldurulan platformadan ibarətdir. Eniş vasitəsilə platformaya
düşdükdən sonra insanlar ona burazlanmış sala və ya qayığa keçirlər. 
Dəniz təxliyə sistemi konteynerə qablaşdırılaraq saxlanır. O, bir nəfər tərəfindən quraşdırılmalıdır. Sistemin
hesablandığı tam insan sayı, gəmini tərk etmək haqqında siqnal verilən andan sonra sərnişin gəmisindən 30 dəqiqə ərzində, yük
gəmisindən isə - 10 dəqiqə ərzində xilasedici sallara təxliyə edilməlidir. 
Seçim olduqda, qayığı bortun külək tutmayan bortdan və gəmi hərəkətsiz olarkən endirmək lazımdır. Bu halda
küləkdöyən bortun qayıqları ekipajsız suya endirilir.
Əgər xilasetmə vasitələrinin bir hissəsini endirmək mümkün deyilsə, qayıq və sal komandirləri insanları
paylaşdırılmasını ondan ötrü təşkil edirlər ki, qalan sal və qayıqlar bərabər yüklənsin.
SOLAS–74 Konvensiyası tələb edir ki, ya kollektiv xilasetmə vasitələrində və ya onların endirilməsini idarəetmə
pultlarının üzərində və yaxud onların yaxınlığında sal və ya qayıqlara mindirmə, onları suya endirmə və avadanlıqlarından
istifadə etmə zamanı fəaliyyətləri əyani olaraq təsvir edən simvollar çəkilmiş plakatlar yerləşdirilməlidir. Simvolların rəngi -
mavi fonda ağdır.