Guliston davlat universiteti a. J. Bekmurodov

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

[111] 
 
4 BOB. VOLEYBOLDA HAKAM IMO-ISHORALARI, ATAMALARI VA 
BELGILARI 
Hakamlar va hakamlik qilish 
Har bir uchrashuvni hakamlar tarkibi boshqarib boradi va bu tarkibga: 
birinchi hakam; ikkinchi hakam; kotib; to‗rtta (yoki ikkita) chiziq hakamlari kiradi. 
4.1. Birinchi hakam vakolatlari 
Birinchi hakam o‗yin jarayoni boshlanganidan to yakunlanguniga qadar uni 
boshqarib boradi. U shu o‗yinda ishtirok etayotgan barcha hakam va o‗yinchilarga 
rahbarlik qiladi. Uning qarori hal qiluvchi kuchga ega. Birinchi hakam qolgan 
hakamlar qarorini noto‗g‗ri deb topsa, uni bekor qilish huquqiga ega. Agar biror 
hakam vazifasini uddalay olmasa, birinchi hakam uning vazifasini o‗z zimmasiga 
olishi mumkin. Birinchi hakam chiqargan qarorni muhokama qilishga yo‗l 
qo‗yilmaydi. Lekin jamoa sardori iltimosiga ko‗ra u o‗z qaroriga izoh berishi 
mumkin. Birinchi hakam o‗yindan oldin maydon, to‗p va boshqa uskunalar 
holatini nazoratdan o‗tkazadi. Jamoa sardorlari bilan qur‘a tashlashni uyushtiradi. 
O‗yin davomida faqat birinchi hakam quyidagilar bo‗yicha qaror chiqarish 
huquqiga ega: jamoalarni ogohlantirish; jazolash; to‗p kirituvchining xatosi; to‗p 
kirituvchi jamoa a‘zolarining joylashishidagi xatosi bo‗yicha; to‗p bilan o‗ynash 
xatolari bo‗yicha; to‗r va uning ustida ro‗y beradigan xatolar bo‗yicha; orqa chiziq 
o‗yinchilari va «Libero»ni hujum zarbasi; «Libero»ni oldingi zonadan yuqoridan 
uzatilgan to‗piga hujum zarbasi qo‗llanilganda. 
4.2.Ikkinchi hakam vakolatlari 
Ikkinchi hakam birinchi hakam ro‗parasidagi voleybol ustuni ortida 
birinchi hakamga qaragan holda tik turib joylashadi. U zaxiradagi o‗yinchilarni 
kuzatib turadi; tanaffus olish va o‗yinchi almashtirishga ruxsat beradi; o‗yin 
oldidan, har bir partiya oldidan o‗yinchilarning maydondagi joylashuvini nazorat 

---

[112] 
qilib turadi. O‗yin vaqtida hushtak chaladi va ishora bilan quyidagilar bo‗yicha 
qaror qabul qiladi: o‗yinchi maydon va to‗r ostidan raqib tomoniga o‗tib ketganda; 
o‗yinga kiritilayotgan to‗pni qabul qiluvchi jamoa joylashuvda xatoga yo‗l 
qo‗yganda; o‗zi joylashgan tomon yaqinida o‗yinchi to‗rga va chegaralovchi 
antennaga tegib ketganda; orqa chiziq o‗yinchisi yoki «Libero» to‗siq qo‗yganda; 
o‗yinchi to‗rning pastki qismiga tegib ketganda. 
4.3.Kotib 
Kotib o‗z faoliyatini yuritish uchun birinchi hakam qarshisidagi ustun 
ortida (ikkinchi hakam orqasida) joylashadi. Kotib quyidagi vazifalarni bajaradi: 
o‗yin bayonnomasiga o‗yin va jamoa haqidagi ma‘lumotlarni yozadi; yig‗ilgan 
ochkolar, tanaffuslar, o‗yinchilarni almashtirish; jazo choralari, to‗pni o‗yinga 
kiritish navbatlarini yozib boradi va nazorat qiladi; yuqorida ko‗rsatib o‗tilgan 
vaziyatlar buzilganda, ikkinchi hakamga xabar qiladi.