Biolog 10 indd

RNKning tuzilishi
. RNK molekulasi bitta polinukleotid zanjiridan iborat 
(17-rasm). Tuzilishi, molekulasining katta-kichikligi, hujayrada joylashishi va 
bajaradigan vazifasiga ko‘ra 3 xil RNK farq qilinadi. 
Informatsion RNK (i-RNK) oqsilning strukturasi haqidagi genetik axborotni 
yadrodan ribosomalarga yetkazadi. Ribosomal RNK (r-RNK) ribosomalarning 
tarkibiga kiradi, yadroda xromosomaning yadrocha hosil qiladigan qismida 
sintezlanadi. Transport RNK (t-RNK) yadroda hosil bo‘ladi, aminokislotalarni 
biriktirib ribosomaning polipeptid zanjiri 
yig‘iladigan joyga – ribosomaga yetkazadi. 
t-RNK «beda bargi» deb ataluvchi ikki-
lamchi struktu ra ga ega. t-RNKning mo le-
kulasida ikkita faol qismi bo‘lib, ular dan 
biri antikodon tripleti va ikkin chisi akseptor 
uchi. Antiko don tripleti i-RNKning kodo-
niga komplementar. Akseptor uchi ga 
aminokislotalar birikadi (18-rasm). RNK 
mo lekulalari DNK molekula si ning qo‘sh 
zanjirining biriga kom plementar tarz da 
sintezlanadi.
17-rasm.
RNKning tuzilishi. 
18-rasm. 
t-RNK.

---

32
DNK va RNK xususiyatlari 
Xususiyatlar
DNK
RNK
Hujayrada 
uchrashi
Yadro, mitoxondriya, xloroplast
Yadro, ribosoma, sitoplazma, 
mitoxondriya, xroloplast
Yadroda uchrashi Xromosomalar
Yadrocha
Tuzilishi
Qo‘sh polinukleotid zanjiri
Yakka polinukleotid zanjiri
Monomerlari
Dezoksiribonukleotidlar
Ribonukleotidlar
Nukleotidlarning 
tarkibi
Purin asoslari – adenin va gua-
nin, pirimidin asoslari – timin va 
sitozin, uglevod – dezoksiriboza, 
fosfat kislota qoldig‘i
Purin asoslari – adenin va gua-
nin, pirimidin asoslari – uratsil 
va sitozin, uglevod – riboza, 
fosfat kislota qoldig‘i
Sintezlanishi
Komplementarlik asosida, 
reduplikatsiya
Komplementarlik asosida, 
transkripsiya
Vazifasi 
Genetik axborotni saqlash, 
ko‘paytirish, nasldan naslga 
o‘tkazish
Oqsil biosintezida ishtirok etish