M tojiyev, I. Nigmatov

1.5. «H ayot faoliyati xavfsizligi» fanining tarkibiy qism lari
va ularni tekshirish obyektlari
«Hayot faoliyati xavfsizligi fani tarkibiy» tuzilish jihatdan 4 ta 
bo‘limdan tashkil topgan.
1. H ayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari.
2. Fuqaro m uhofazasi asoslari.
3. Yong‘in xavfsizligi asoslari.
4. Birinchi tibbiy yordam ko'rsatish asoslari.
Fanning har bir b o iim i o'zining mustaqil tekshirish obyektlariga ega 
bo‘lib, barchasida yuzaga keladigan salbiy oqibatlardan himoyalanish 
usullariga, qoidalariga tayyorlash va himoyalovchi vositalardan foy- 
dalana bilishga o‘rgatishdan iborat. Sodir boiad ig an har qanaqa xavflar 
taksonomiyasining identfikatsiyasini, nomenklaturasini va kvantifikatsiyasini 
chuqur o ‘rganish orqaligina ijobiy natijalarga erishish mumkin.
Fanning birinchi - hayot faoliyati xavfsizligining nazariy 
asoslari 
hoMimida fanning asosiy tushunchalari, ularning mazmuni, xavfsizlikni 
la’minlash usul va vositlari, inson faoliyatining turlari, ishlab chiqarish 
sanitariyasi v a gigiyenasi, ularga qo‘yiladigan talablar ham da mehnatni 
muhofaza qilishning huquqiy asoslari mavzulari m uhokam a etilgan.
Fanning ikkinchi - fuqaro muhofazasi asoslari bo‘limida: Favqulodda 
vaziyatlar, 
ulam ing sababchi omillari, xususiyatlari 
va oqibatlari.
19

---

favqulodda vaziyatlardan fuqarolam i, moddiy boyliklarini, obyektlam i 
him oya qiiish usullari va him oyalovchi vositalardan foydalana bilish 
qoidalariga o ‘rgatish, shikastlangan o ‘choqlarda qutqaruv va birinchi 
tiklov ishlarini o ‘tkazish va boshqa muhim vazifalar m uhokam a etilgan. 
Bu b o ‘lim da keltirilgan m a’lum otlar 0 ‘zbekiston Respublikasining fuqaro 
muhofazasiga oid qonunlar, Prezident farmonlari, hukum at qarorlari va 
favqulodda vaziyatlar vazirligining yo‘riqnomalari asos qilib olingan.
Fanning uchinchi - y o n g ‘in xavfsizligi asoslari bo‘limida, yon g‘in, 
uning sababchi omillari va salbiy oqibatiari, yonish jarayoni, uning fazalari, 
yong‘in xavfiga bardoshli bino, inshootlar va qurilish m ateriallarining 
turlari, yong‘inni so ‘ndiruvchi vositalar, ulam ing xususiyatlari, ularga 
qo‘yiladigan talablar to ‘g ‘risidagi masalalar m uhokam a etilgan. Bu 
boMimda 0 ‘zbekiston R espublikasining 30.09.2009-yilda qabui qilingan 
«Yong‘in xavfsizligi to ‘g ‘risidagi» Qonuni asos qilib olingan.
Fanning to ‘rtinchi - birinchi tibbiy yordam ko ‘rsatish bo‘limida: 
fuqarolam i ishlab chiqarish xavflaridan ham da hayotiy faoliyatining 
boshqa jabhalarida yuz beradigan tabiiy, texnogen v a ekologik tusdagi 
favqulodda 
vaziyatlardan 
oladigan 
jarohatlarida 
ularga 
birinchi 
tibbiy yordam ko ‘rsatish qoida va usullarini, yordam k o ‘rsatishda 
foydalaniladigan tibbiyot vositalarini o ‘rgatadi. Chunki har bir jarohatning 
o ‘z salbiy jihatlari borki, unga tez va to ‘g ‘ri harakatlar ham da vositalar 
bilan yordam k o ‘rsatilmasa, jarohatning boshqa salbiy oqibatiari kelib 
chiqishi m um kin. Shu sababdan har bir fuqaro birinchi tibbiy yordam 
k o ‘rsatish m uolajalarini bilishi zarur hisoblanadi.
Fanning b o ‘limlari to ‘g ‘risida qisqacha izoh berilgan bo ‘lsa-da, talaba 
kursni o ‘zlashtirish davom ida har bir b o ‘limda keltirilgan mukammal 
m a’lum otlar va tavsiyalar bilan kengroq tanishish im koniyatiga ega 
bo‘ladi.