Zoologiya uzb 2017. indd

Lug‘at daftaringizga yozib oling.
Ninachilar, qadimgi qanotlilar, halqali ninachi, moviy ninachi, qandalalar, 
yarim qattiqqanotlilar, to‘g‘riqanotlilar, temirchaklar, chigirtkalar, chirildoqlar, 
hasva, to‘shak qandalasi.
Quyidagi topishmoqlarda qaysi hayvon to‘g‘risida ma’lumot berilgan?
24. Ildam-ildam sakrab o‘tadi,
Tutay desam, qochib ketadi.
Tasdiqlovchi javoblar: 1d, 2b, 3a.
Juftlab yozish javoblari: a-2, b-3, d-4, e-1.
7.3. Hasharotlar sinfi
?!

---

85
To‘liq o‘zgarish bilan rivojlanadigan 
24-§. hasharotlar: tangachaqanotlilar turkumi
Kapalaklar
juda chiroyli va xilma-xil bo‘lib, ularning yer yuzida 
150 000 ga yaqin, O‘rta Osiyoda bir necha mingga yaqin turlari 
tarqalgan (49-rasm). Kapalaklarning qanotlari mayda tangachalar 
bilan qoplangan. Shuning uchun ular tangachaqanotlilar deb atala-
di. Qanotlarining rangi ana shu tangachalarga bog‘liq. Kapalaklar 
boshining ostida spiralga o‘xshab o‘ralgan xartumi bor. Xartum past-
24-§. To‘liq o‘zgarish bilan rivojlanadigan hasharotlar: tangachaqanotlilar turkumi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
49-rasm. Kapalaklar:
1 – poliksina; 2 – maxaon; 3 – sariq kapalak; 4 – do‘lana
kapalagi; 5 – no‘xat oq kapalagi; 6 – apollon; 7 – moviy kapalak;
8 – zorka; 9 – podalariy; 10 – kulrang satir; 11 – katta sadafdor; 12 – tovusko‘z; 
13 – qichitqio‘t kapalagi; 14 – tok arvoh kapalagi

---

86
ki jag‘ bilan pastki labning qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. Kapalaklar 
gul nektari bilan oziqlanadi. Buning uchun ular xartumini to‘g‘rilab, 
gul ichiga suqadi va nektarini so‘rib oladi. Kapalaklar chuvalchang-
simon lichinkasining tanasi bo‘g‘i 
m 
larga bo‘lingan bo‘lib, qurt deb 
ataladi. Og‘iz organlari ham kapalaknikidan farq qilib, qattiq oziqni 
kemirishga mos 
lashgan. Qurtning ko‘krak bo‘limida 3 juft haqiqiy 
oyoqlar, qorin bo‘limida 5 juft soxta oyoqlar bo‘ladi. Soxta oyoqlar 
yo‘g‘on, bo‘g‘imlarga bo‘linmaganligi va tovon qismida mayda il-
moqchalarning bo‘lishi bilan ko‘krak oyoqlardan farq qiladi. Qurt-
lar soxta oyoqlar yordamida harakat qiladi; ko‘krak oyoqlari bilan 
oziqni ushlab turadi.