O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Javob
: 0,02% 
20-
masala.
Uglevodorod gazlari tarkibida hosil bo„lgan C
6
– C
8 
aromatik uglevodorodlar miqdorini aniqlash uchun 2,0342 g namuna 
tarkibiga 0,4168 g oktan (ichki standart) qo„shildi va 2·10
-3
sm
3 
aralashma xromatografga yuborildi. Xromatogrammada quyidagi 
natijalar olindi: 
 
(oktan);
(benzol); 
(toluol); 
(etilbenzol, meta- va para-
ksilol ara-lashmasi); 
(
o-ksilol
); 
(stirol).
 
Ichki standart usuli xromatograf detektori bir yoki bir necha 
moddalarni sezmagan hollarda qo„llaniladi. Komponentlarning namuna 
tarkibidagi massa ulushi quyidagi tenglama bilan topiladi: 
⁄
– standart modda massasining analiz qilinayotgan namuna 
massasiga nisbati. 
Hisoblash: 
⁄
- qiymatlar ilmiy adabiyotlardan olingan. 
Namuna tarkibidagi benzol miqdorini hisoblaymiz: 

---

74 
Qolganlari:
Barchasining umumiy miqdori 90,1% ni tashkil etdi. Demak, xromato-
graf detektori аralashma tarkibiga kiruvchi 9,9 % moddalarni sezmagan. 
Javob
: Barchasining umumiy miqdori 90,1% ni tashkil etdi. 
Demak xromatograf detektori 9,9 % moddalarni sezmagan. 
21-
masala
. Izobutanning oksidlanish reaksiyasi mahsulotlarini 
qo„shimchalar usulida aniqlash. Standart moddani tanlashga imkon 
bo„lmasa, qo„shimchalar usulidan foydalanish mumkin. Agar standart 
modda sifatida namuna tarkibiga kiruvchi moddalardan birortasi tanlab 
olinsa, namuna tarkibidagi moddalarning konsentratsiyasi quyidagi 
tenglama bilan topiladi: 
va 
– birinchi (standart) moddaning birinchi qo„shilgandan 
keyin xromatogrammalar yuzasi, 
va 
– namuna tarkibidagi 
ikkinchi komponentning qo„shimcha qo„shilgandan oldingi va keyingi 
xromatogrammalarning yuzasi,
– qo„shilgan modda massasining 
namuna massasiga nisbati. 
Izobutan oksidlanishidan hosil bo„lgan moddalarni xromatografik 
analiz etilganda quyidagi natijalar olindi:
1 – uchlamchi butil spirt –
2 – atseton -
3- di-uchlamchi butil peroksid
4 – uchlamchi butil gidroperoksid 
Aralashmaga uchlamchi butil spirt qo„shilgandan keyin (7:100 
nisbatda) quyidagi qiymatlar aniqlandi:
Echish
:

---

75 
Detektor-katarometr uchun namuna tarkibidagi moddalar uchun 
sezuvchanlik koeffitsiyenti quyidagi qiymatlarga ega: 
Namuna tarkibidagi uchlamchi butil spirti miqdori: 
Aseton uchun: 
Di-uchlamchibutil peroksid uchun: 
Uchlamchi butil gidroperoksid uchun:
22-
masala
. 
Ichki 
standartlash 
usuli 
bilan 
gaz 
suyuqlik 
xromatografiyasida analizni o„tkazish. Akmadazon tarkibidagi qoldiq 
erituvchi izopropanolning miqdorini – ichki standartlash usulida (n-
propanol ichki standart) aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi:

-to„g„rilovchi koeffitsiyent. 
-qiymatini aniqlash uchun tarkibidagi n-propanol va 
izopropanol miqdori aniq bo„lgan 5 ta etalon aralashma xromatografik 
analiz etiladi, natijada olingan xromatogramma yuzalari hisoblanib, 
yuqoridagi tenglama bo„yicha 
qiymat aniqlanadi (
). 

---

76 
Echish
: Akmadazon tarkibidagi izopropanol miqdorini aniqlash 
uchun 0,3 g preparat tarkibida 0,0002 mg izopropanol bo„lgan 
konsentrlangan sirka kislotasinig 3 ml miqdorida eritiladi. Mikroshpris 
yordamida eritmadan 3 mkl olib xromatografga yuboriladi. Hosil 
bo„lgan xromatogramma nazariy hisoblanadi: 
3 mkl namuna tarkibidagi izopropanol massasini aniqlaymiz: 
3 mkl hajmdagi standartning massasini aniqlaymiz: 
gramm 
U holatda
Butun namuna tarkibidagi izopropanol massasini aniqlaymiz: 
Demak, namuna tarkibidagi izopropanolning massa ulushi: