İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

POZUCUNUN QEYRİFORMAL MODELİ 
Pozucu – səhv olaraq qadağan olunmuş əməliyyatı yerinə 
yetirməyə cəhd edən, bilmərəkdən və ya düşünülmüş şəkildə, 
pis niyyətlə (və ya tamah məqsədi ilə) və yaxud həzz almaq 
üçün (özünü kiməsə göstərmək xatirinə) və s. bu hərəkətləri 
yerinə yetirmək üçün müxtəlif imkanlar axtaran, üsullar və 
vasitələrdən istifadə edən şəxsdir. 
Bədəməl – düşünülmüş şəkildə tamah məqsədi ilə 
pozuculuq hərəkətlərini yerinə yetirən şəxsdir. 
Avtomatlaşdırılmış informasiya sistemlərində informasiya 
təhlükəsizliyinin ehtimal olunan mənbəyini müəyyən etmək 
üçün və informasiyaya ediləcək hədələrin məsuliyyət dərəcəsini 
aydınlaşdırmaqdan ötrü 
pozucunun qeyriformal modeli qurulur. 
Model pozucunun potensial imkanlarını və nəyə qadir 
olduğunu, görəcəyi işin vaxtını və yerini, vuracağı (yetirəcəyi) 
ziyan üçün istifadə edəcəyi avadanlıqları və s. əks etdirir.
Pozucunun modeli özünə aşağıdakı fərziyyələri daxil edir: 
1.
Pozucunun mənsub olduğu şəxslər: Sistem istifadəçiləri, 
xidmətedici 
personallar, 
avtomatlaşdırılmış 
informasiya 
sistemlərinin yaradıcıları, təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşları, 
rəhbərlər – bunları şirkət daxili pozucular adlandırmaq olar; 
müştərilər, seyrçilər (görüşə gələnlər), rəqiblər, təsadüfi 
adamlar – bunları şirkətdən xaric pozucular adlandırmaq olar. 
2.
Pozuculuq işlərini yerinə yetirdiyi anlara görə. Əsas üç 
dəlil (səbəb, motiv) nəzərə alınır: 
məsuliyyətsizlik, tamahkarlıq 
və 
özündənrazı. Məsuliyyətsizlik olanda şəxsin pis niyyəti 
olmadan ehtiyatsızlıq və ya səriştəsizlik etməsi nəticəsində 
pozuculuq işləri həyata keçir. Şəxs (pozucu) özündənrazı 
olanda güya ki, avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemindən daha 
yaxşı müəyyən işləri özü həyata keçirəcək deyə sistemin işini 

---