Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Ochiq kalit esa elektron raqamli imzoni tekshirish va ma’lumotlarni shifrovka
qilish uchun ishlatiladi.
DSA
algoritmi - (
Digital Signature Algorithm
) 1981 yilda yaratilgan
bo’lib, elektron raqamli imzo uchun AQSH standarti (
Digital Signature
Standart
–
DSS
) sifatida ishlatiladi.
DSS
standartining aniqlanuviga ko’ra,
DSA
algoritmi xesh-funktsiya sifatida
SHA
algoritmini ishlatishni ko’zda
tutadi. Bu algoritmning ko’rsatgichlari mahfiylashtirilmagan,
DSA
algoritmi
AQSH da ham raqamli imzoning standarti sifatida ishlatiladi. U faqatgina
elektron raqamli imzoni xosil
qilish uchungina ishlatilib, ma’lumotlarni
shifrlash uchun ishlatilmaydi. Kalitdan foydalangan xoldagi istalgan shifrlash
algoritmini kalitlarning barcha qiymatlarini tanlash usuli orqali rasshifrovka
qilish mumkin. Ammo bunda rasshifrovka qilish uchun zarur bo’lgan
komp’yuter quvvati kalit uzunligi oshishi bilan exponentsial ravishda
ko’payadi. Kriptografik tizimning ishonchliligi uning eng kuchsiz qismi
xususiyati bilan aniqlanadi. Shuning uchun shifrlash
tizimining har bir
qismini – algoritmni, shifrlashni qo’llash usulini va kalitlardan foydalanish
siyosatini ishlab chiqishda juda hushyor bo’lish talab etiladi.
5.3.
Elektron tijoratda elektron imzodan foydalanish
Elektron raqamli imzoni hosil qilish,
uni tekshirish, raqamli valyutalar
bilan ishlash kabi bir qancha kriptografik operatsiyalar (
o’zgartirishlar
)
hamda chegaralangan ma’lumotlar ustida bajariladi. Shuning uchu ham katta
hajmdagi (
masalan, 125 megabaytli ma’lumot
) fayllarga elektron raqamli
imzo qo’yishdan avval undan xesh-funktsiya hisoblanadi va shundan so’ng
uning qiymatiga elektron raqamli imzoni hisoblaydilar.
Undan tashqari,
parollarni ham ma’lumotlar bazasida ochiq xolda emas, balki xeshlangan
xolda saqlash maqsadga muvofiqdir. Shunday qilib,
Xesh
–
istalgan
uzunlikdagi ma’lumotlar massividan oldindan aniqlangan uzunlikdagi
qandaydir qiymat olish uchun amalga oshiriladigan o’zgartirishdir. Xesh-
funktsiyani tushunish uchun eng oddiy misol nazorat yig’indilarini
hisoblashdir (
kontrol’nie summi
). Xeshlashning dasturiy va kriptografik
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
turlari mavjud. Kriptografik xesh dasturiy
xeshdan ikki xossasi bilan
farqlanadi: orqaga qaytmaslik va kolliziyalardan ozodligi. Kalitsiz xesh
funktsiyalar ikki guruhga bo’linadilar: kuchli xesh-funktsiyalar va kuchsiz
xesh-funktsiyalar. Kuchsiz xesh funktsiya deb, quyidagi shartlarni bajaruvchi
bir tomonlama
Dostları ilə paylaş: