Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
chiqadilar hamda raqamli iqtisodiyot faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga hizmat
qiladigan usullar va texnologiyalarni tahlil qiladilar.
Iqtisodiy jarayonlarni
raqamlashtirish nafaqat bevosita axborot-kommunikatsiya tarmog‘ini, balki
mamlakat xo‘jalik faoliyatining barcha sohalarini ham qamrab oladigan keng
qamrovli tendensiyaga aylanib bormoqda. Internet-savdo, raqamli qishloq xo‘jaligi,
«aqlli» elektr-tarmoq tizimlari, haydovchisiz transport, shaxsiylashtirilgan sog‘liqni
saqlash tizimigaham raqamli iqtisodiyot inqilobi kuchli ta’sir qilmoqda.
Nafsilambirini aytganda, raqamli iqtisodiyot - bu innovatsion g‘oya va bu fikr
Jahon banki tomonidan 2016 yil «
Jahon taraqqiyoti haqida ma’ruza – 2016:
raqamli dividendlar
» ma’ruzasida ma’lum qilingan.
Bunday sharoitlarda alohida
kompaniyalar, mintaqalar, mamlakatlar va ularning birlashmalari texnologiyalar,
tovarlar va hizmatlarning yangi turlari bozorlarida yangi shakllanadigan uzoq
muddatli raqobatli ustunliklarni ta’minlashga intilib, raqamli iqtisodiyot sohasida
strategik qarorlarni shakllantirish va amalga oshirish jarayoniga faol kirisha
boshlaydilar.Raqamli iqtisodiyot hamda elektron tijorat – real voqe’llikni to‘ldirib
turadigan o’ziga hos virtual muhitdir.G‘arb mamlakatlari
ekpertlari raqamli
texnologiyalar iqtisodiyot sub’ektlari va boshqaruv o‘rtasidagi munosabatlar
sozlanmagan bo’lsa, ish bermasligi borasida yakdil fikr bildiradilar.Faol
axborotlashtirish jarayoni iste’molchilarning xulq-atvorini o‘zgartirib yuboradi.
Elektron marketing ham asta-sekinlik bilan to‘xtovsiz ravishda iqtisodiy o‘zaro
aloqalarning mohiyatiga, har bir kishining iqtisodiy o‘zaro aloqalarga kirishishga
majbur qiladigan asosiy harakatlantiruvchi kuch – ehtiyojlarga yaqinlashmoqda.
Raqamli iqtisodiyotdagi elektron tijoratning boshqaruv jarayoni (professional
kadrlar orqali) – o‘zaro aloqalarni boshqarishningkomp’yuterlashtirilgan tizimi
bo‘lib, insoniyatning o‘sib borayotgan ehtiyojlarini qondirish borasida elektron
ma’lumotlardan faol foydalanish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlarni olib boradi.
Masalan, unda tizim
faoliyatini bashorat qilish, rejalashtirish, tashkil qilish, ijro
etish, nazorat qilish va muvofiqlashtirish ko‘zda tutilgan. Ya’ni, mamlakatni
rivojlantirish yo‘llarini ishlab chiqish va hayotga tadbiq qilish uchun ma’lumotlarni
to‘plash va tahlil qilish asosida xalq xo‘jaligi majmuini boshqarishning umumiy
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
integrallashgan tizimi bo‘lishi lozim.
Shuni ham aytish kerakki, hozirgi paytda
raqamli olam va jismoniy (yoki moddiy) olamlar kundan-kunga bir-biriga tezkorlik
bilan yaqinlashib kelmoqda. Bu ikki olamning jipslashuvi, oxir-oqibat, o’zaro
bog’liqlik tushunchasi katta ahamiyat kasb etuvchi idrokli olamga olib keladi.
Global raqamlashtirish jarayoni esa jismoniy shaxslar, korxonalar va
hukumatlarning barqaror o’sishi va ularga qulaylik yaratishni ta’minlagan
holda
tezligini oshirishda davom etmoqda. Bunday lobal raqamlashtirish sharoitida
rivojlanishning sust bo’lishi Markaziy Osiyo mamlakatlarida regress holatini
keltirib chiqarishi mumkin. Bu mamlakatlarga faqatgina yetakchi tajribalar
yaratishda yangi raqobatbardosh ustunliklarni, yangicha g’oyalarga asoslangan
qarorlarni qidirib topishni ta’minlovchi o’sish
jarayoni yordam beradi, xolos.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatayaptiki, elektron tijorat sohasidagi information tizimlarga
kiritilgan investitsiyalardan tushadigan asosiy foyda iqtisodiyot rivojlanishiga
sezilarli darajada ta’sir ko’rsatadi. Misol sifatida shuni ko’rsatish mumkin: 2017 yili
Dostları ilə paylaş: