O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
-rasm. Yuk ko’tarish mexanizmining printsipial sxemasi
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15.1-rasm. Yuk ko’tarish mexanizmining printsipial sxemasi.
15.2. Harakatlantirish mexanizmlari Harakatlantirish mexanizmlari yukni gorizontal tekislikda siljitish uchun xizmat qiladi. Bu mexanizmlar ikki turga bo’linadi: 1. Yuritma g’ildirakli harakatlantirish mexanizmlari (siljituvchi qurilmaga, ya’ni aravachaga, kran ko’prigiga o’rnatiladi). 2. Egiluvchan tortuvchi organ orqali (arqon yoki zanjirli) harakatlantirish mexanizmlari (siljituvchi aravacha yoki kranga alohida joylashgan bo’ladi, harakatlantirish egiluvchan organ orqali bajariladi). Yuritma g’ildirakli mexanizmlar. G’ildirak bilan yuradigan harakat mexanizmlari kranlar va ularning aravachalarini siljitish uchun ishlatiladi. Bu mexanizmlarda kran ko’prigi yuruvchi g’ildiraklarga tayanadi, ularning soni esa kran yuk ko’taruvchanligiga bog’liq bo’ladi (odatda, g’ildiraklar soni 4 dan 16 gacha bo’lishi mumkin). Yuk ko’taruvchanligi uncha katta bo’lmagan kranlarda (50,0 T gacha) odatda 4 ta yuruvchi g’ildiraklar ishlatiladi. 199 15.2 - rasm. Harakatlantirish mexanizmlari. Yuruvchi g’ildiraklar mexanizm yuritmasi bilan birikkan bo’lsa – etakchi (yuritmali), qolganlari - yetaklanuvchi (yuritmasiz) deyiladi. Ayrim kran konstruktsiyalarida (velosipedli, konsol-buriluvchi kranlar va h.) barcha yuruvchi g’ildiraklar yetaklanuvchi bo’lishi mumkin. Ko’prikli kranlarning harakatlantirish mexanizmlari markaziy yoki alohida yuritmali bo’lishi mumkin. 15.2-rasmda harakatlantirish mexanizmlarining sxemasi ko’rsatilgan: a, b - markaziy yuritmali sekin va tez aylanuvchi transmission valli, markaziy yuritmali to’rt g’ildirakli kranning harakatlantirish mexanizm- lari, v - xuddi shunday alohida yuritmali, g - o’n oltita g’ildirakli kranning alohida yuritmali va o’rta aylanuvchi ochiq tishli uzatmali mexanizmi, ye - sakkiz g’ildirakli kranning alohida yuritmali va o’rta aylanuvchi ochiq uzatmali mexanizmi. Markaziy yuritmali harakatlantirish mexanizmlarida yuritma ko’prik o’rtasiga o’rnatilib, harakat yetaklovchi g’ildiraklarga uzun transmission val orqali uzatiladi. Transmission valning aylanishiga ko’ra markaziy yuritmali harakatlantirish mexanizmlari 3 turga bo’linadi: 1. Sekin aylanuvchi transmission valli markaziy yuritmali harakatlantirish mexanizmlari (15.2-rasm, a). Bu sxemada ko’prik o’rtasiga o’rnatilgan harakatlantirish mexanizmidan burovchi moment transmission val orqali yuruvchi g’ildiraklarga uzatiladi. Bu mexanizmlar elektr dvigatel 6, tormoz 5, biriktiruvchi mufta 4 , reduktor 3 va g’ildiraklar 1 dan tashkil topadi. Reduktorning chiqish vali transmission val 2 bilan biriktiruvchi muftalar orqali biriktiriladi. Muftalar orqali biriktirilgan vallar kran ko’prigining platformasiga mahkamlangan podshipniklarga o’rnatiladi. Transmission val yuritma g’ildiraklari bilan bevosita biriktiruvchi mufta orqali biriktiriladi. Ushbu sxemada transmission val chastotasi xuddi yurish g’ildiraklar-inikidek bo’ladi va yuqori burovchi momentni uzatadi. Bu mexanizmlar hozirgi vaktda eng ko’p tarqalgan. Afzalligi: ishonchli ishlaydi, tuzilishi sodda, montaj qilish oddiy (yuqori aniqlikda o’rnatishni talab qilmaydi). Kamchiligi: og’irligi katta. Bu kamchilikni yuqotish uchun trubali transmission vallar ishlatiladi. 2. Tez aylanuvchi transmission valli harakatlantirish mexanizmlari. (15.2-rasm, b). Bu sxemada elektr dvigatel validagi chastota xuddi transmission validagidek bo’ladi, ammo yurish g’ildiraklariga uzatilayotgan burovchi moment kamayadi. Natijada muftalar, 200 podshipniklar, transmission val diametrlari ancha kichrayadi. Kerakli uzatish sonlari chetki balkada joylashgan ikkita bir xil reduktorlardan olinadi. Reduktorlarning chiqish vallari yurish g’ildiraklari bilan mufta orqali biriktiriladi. Bu mexanizmda ikkita reduktor bo’lishiga qaramay, ancha uzun bo’lgan oraliqli kranlarning og’irligi ancha yengil bo’ladi. Ammo transmission vallarning yuqori chastotada aylanishi sababli, ular yuqori aniqlikda tayyorlanadi va montaj qilinadi hamda muvozanatlanadi. Ko’prik konstruktsiyasi bu holda yuqori qattiqlikka ega bo’lishi kerak. Transmission vallarni o’zaro shunday konstruktsiyali muftalar bilan biriktirish kerakki, kran yuk ostida ishlaganda, ya’ni maydonchada hosil bo’ladigan deformatsiya kompensatsiyalanadigan bo’lsin. Bu turdan harakatlantirish mexanizmlari hozirgi vaqtda nisbatan kam ishlatilmokda. Yuqorida ko’rilgan markaziy yuritmali harakatlantirish mexanizmlaridan tashqari, yana o’rtacha aylanuvchi transmission valli harakatlantirish mexanizmlari ham bor, ammo ularda ochiq sekin aylanadigan ochiq tishli juftlari borligi sababli, chidamligi kam bo’lgani uchun bunday mexanizmlar juda kamdan-kam ishlatiladi. Alohida yuritmali harakatlantirish mexanizmlaridagi (15.2-rasm, v) yetakchi yurish g’ildiraklari mustaqil yuritmali bo’ladi. Har bir yuritma elektr dvigatel, reduktor va tormozdan tashkil topadi. Agar ko’prikning bitta tayanch balkasiga (chetki) nagruzka ikkinchisiga qaraganda kam tushsa, unda bu tayanchli balka dvigatelining aylanish tezligi birmuncha oshadi va bu balka ko’p nagruzkali ikkinchi balkaga qaraganda “oldiga yuguradi”. Bunda birinchi tayanchli balkaning dvi- gateli ko’prik metall konstruktsiyasi orqali nagruzkani o’ziga qabul qiladi va ikkinchi tayanch balka dvigateli yukdan bo’sha- tiladi, bu esa birinchi tayanch dvigatel tezligini kamaytiradi va ikkinchisinikini oshiradi. Ikkala balkaning harakat tezliklari avtomatik ravishda tenglashadi. SHunday qilib, ko’prik metall konstruktsiyasining bikirligi va yetakchi g’ildiraklarning rels bilan ilashish hisobiga, alohida yuritmali kranning harakat protsessida dvigatellar orasida nagruzkalar yangidan taqsimlanadi. Bu mexanizmda ikkita dvigatel, ikkita reduktor va ikkita tormoz bo’lishiga qaramay, uni tayyorlash oddiy va ancha yengil bo’ladi. Alohida yuritmali harakatlantirish mexanizmlari tekshirishga ko’ra, bu yuritmani normal ishlashini ta’minlash uchun oralig’i L ning bazasi V ga nisbati 6 dan katta bo’lmasligi kerak. Agar L/B>6 bulsa, kran ko’prigida yuqori elastik deformatsiya paydo bo’ladi va bir tayanch balka 201 ikkinchisiga (yukli aravacha ikkala balkadan birida joylashganda) nisbatan ancha “oldiga yugurib ketadi” L/B>6 bo’lganda, kranni normal ishlashi uchun ko’prik gorizontal tekisligi bikrligini oshirish kerak, bu esa uning og’irligini ortib ketishiga olib keladi. Texnik-iktisodiy hisobga ko’ra, alohida yuritmali harakatlantirish mexanizmlarining oralig’i 16 m dan yuqori kranlarda ishlatish maqsadga muvofiq. Oralig’i kichik kranlarda bu turli mexanizmlarni ishlatish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas (chunki ularga sekin yuruvchi transmission valli mexanizmlar ishatiladi). Yüklə 8,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|