O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3-rasm. Elektrovoz YeL-1.
Motor-dumpkaralar elektr tortish kuchiga ega bo’lgan harakatlanuvchi tarkibning bir turi bo’lib hisoblanadi. Bunday hollarda 44 bitta yoki ikkita dumpkaralar tortish dvigateli va qisman apparatura bilan jihozlanadi. SHunday qilib, poezd tortish agregati (boshqarish elektrovozi va motor-dumpkara) va shataklanuvchi dumpkaralardan iborat bo’ladi. Bunday poezdlarni qo’llashdan maqsad poezdlarni og’irlik normasi yoki yo’lning qiyalik normasi ortganda ana shu motor- dumpkaralar ishga tushib poezd harakatiga yordam beradi. 45 5-BOB. YUK AVTOMOBILLARI 5.1. Avtomobil rivojlanish bosqichlari Hozirgi kunda xom ashyo va tayyor mahsulotlarni tashish, ochiq usulda ko’mir va ruda qazib chiqarish, sanoat usulida uy-joy binolari va sanoat korxonalari qurish, qishloq xo’jaligiga zarur yuklar, o’g’it va turli mahsulotlarni tashish, keng iste’mol mollarini bevosita iste’molchilarga yetkazib berish va boshqa maqsadlarda avtomobillardan foydalaniladi. «Avtomobil» so’zi (avto-grek tilida – o’zi, mobil-lotincha harakatlanuvchi) o’zi harakatlanuvchi degan ma’noni bildiradi. Avtomobil quruqlikda harakatlanuvchi transport vositasi sifatida mustaqil energiya manbaiga ega bo’lgan dvigatel bilan jihozlangan hamda katta komfortabel va xavfsizlikka ega bo’lgan holda relssiz yo’lda yuk tashish uchun mo’ljallangan mashinadir. Hozirgi avtomobillarning asosiy baza modellari quyidagilardir: KAMAZ, ZIL; GAZ; KraZ; MAZ; BelAZ; URAL; KAZ, MAN, HOVA, FOTON, ISUZU va hokazo. Keyingi yillarda dizellar ishlab chiqarish tez sur’atlar bilan ko’paytirilib, GAZ, ZIL, URAL, KAZ avtomobillariga dizel dvigatellari o’rnatish yo’lga qo’yilgan. 1990 yilga kelib dizel o’rnatilgan avtomobillar 1985 yilga nisbatan 2 marta, tirkama (pritsep) va yarim tirkamalar esa 1,4 marta ortdi. 1990 yilga kelib ko’p yuk ortadigan avtomobillar va ularning asosida ko’p yuk tortadigan avtopoezdlar, ixtisoslashtirilgan yuk avtomobillari va avtomobil tirkamalari 1985 yilga nisbatan 48,1 foizga ko’paytirildi. Ana shu davrda Moskvadagi Lixachev nomli avtomobil zavodida 12 tonna yuk ko’tara oladigan dizel dvigateli o’rnatilgan ikkita yetakchi ko’prikli, ZIL-169 markali avtomobil va uning o’zgartirilgan nusxalari ishlab chiqarila boshlandi. Gorkiy avtomobil zavodi 7 tonnagacha yuk ko’tara oladigan qiyin yo’llarda yurishga moslashtirilgan ikkita yetakchi ko’prikli GAZ-33 (6x4) markali avtomobil va uning negizida xalq xo’jalik mahsulotlarini tashishga mo’ljallangan 6 tonnagacha yuk ko’tara oladigan GAZ-33B markali avtomobil samosvallarini, Ural avtomobil zavodi 7,5 tonnagacha yuk ko’tara oladigan URAL-377 avtomobillarining ikki xil o’zgartirilgan nusxasini, ya’ni o’tag’on va qiyin yo’llarda yurishga mo’ljallangan avtomobillarni ishlab chiqarishga kirishdi. Kutaisi avtomobil zavodi sement va beton tashishga ixtisoslashgan avtomobillardan tashqari, paxtani qop-qanorsiz tashishga mo’ljallangan 11,5 tonnagacha yuk ko’tara oladigan KAZ-717 markali samosval 46 avtomobillarini, Keremchuk avtomobil zavodi 11 tonnagacha yuk ko’tara oladigan KrAZ-256 B avtomobillarini ishlab chiqara boshladi. Bu avtomobilga Yaroslavl motor zavodida ishlab chiqarilayotgan sifati yaxshilangan zamonaviy YaMZ-238A dizel dvigateli o’rnatildi. Minsk avtomobil zavodi 95 tonnagacha yuk ko’tara oladigan MAZ-6422 markali avtomobillarni va shimol, janub sharoitida qiyin yo’llarda yurishga mo’ljallangan har xil o’zgartirilgan nusxalarini, Belarussiya avtomobil zavodi 110 tgacha yuk ko’tara oladigan BelAZ-522 avtopoezdini ishlab chiqarmoqda. Yuk avtomobillari yuk vazniga qarab: yengil vazn 0,3…1,0 t, kichik vazn- 1,0…3,0 t, o’rtacha vazn 3,0…5,0 t, katta vazn 5,0…8,0 t va juda katta vazn 8,0 t dan ortiq yuk ko’taradigan avtomobillarga bo’linadi. Tashlama devorlari (bortlari) ochiladigan har xil ishbop kuzovli transport avtomobillarida xilma-xil yuklar tashiladi va bunday avtomobillar umumiy ishlarni bajaruvchi oddiy avtomobillar deb ataladi. Sochiluvchan yuklar, yukni o’zi ag’daradigan (samosval) transport avtomobillarida, suyuqliklar tsisternali avtomobilda, ko’pchilik oziq- ovqatlar esa refrijirator-furgonlarda tashiladi, bunday avtomobillar ixtisoslashtirilgan avtomobillar deyiladi. Transport avtomobillarining kuzovlarida bir vaqtning o’zida yo’lovchi va yuk tashilsa yuk-passajir avtomobillari deb yuritiladi. Bunday avtomobillar asosan yengil avtomobillar turkumiga kirib, ular universal kuzovga ega. Yüklə 8,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|