O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
122 10.2. Domkratlar Montaj va ta’mirlash ishlarida yuklarni uncha katta bo’lmagan balandlikka ko’tarish uchun domkratlardan foydalaniladi. Reykali, vintli va gidravlik domkratlar keng tarqalgan. Reykali domkrat. U yo’naltiruvchi bo’yicha siljuvchi reyka 2, buriladigan yuk ko’taruvchi kallak 3, taglik 4 va korpus 1 dan iborat (10.1-rasm). Yukli reyka dasta 5 ga aylantirish yo’li bilan tishli uzatma 6 yordamida ko’tariladi. Domkratni ishlashi uchun to’xtatuvchi qurilma ko’zda tutilgan bo’lib, u quyidagicha ishlaydi. Val 7 va tishli g’ildirak 8 vintsimon rezbaga ega. Vtulka va dastaning yuza tekisliklarida xrapovikli g’ildirak 9 joylashgan. Yukni ko’tarishda dasta rezba bo’ylab chapga siljiydi. Xrapovik g’ildirakni to’xtatadi va reykani tishli uzatma orqali yuqoriga ko’taradi. Ko’tarilish tugashi bilan dasta xrapovikli g’ildirak ilmog’i bilan to’xtatiladi va val orqaga aylanib ketmaydi. Yukni tushirishda dasta qarshi tomonga aylantiriladi va bir vaqtning o’zida xropovikli g’ildirakni bo’shatib rezba o’ngga harakat qiladi. Reykali domkrat yukni ko’tarishga sarflanadigan kuch quyidagicha aniqlanadi: Ru Qd P 2 0 (10.1) bu yerda: d 0 – shesternya boshlang’ich aylanasi diametri, m; R – dasta uzunligi, m; u – uzatmaning umumiy uzatishlar soni; – uzatmaning foydali ish koeffisienti ( =0,65…0,85) . Reykali domkratlar yordamida 6 tonna 0,6 m balandlikka ko’tarish mumkin. 10.1-rasm. Reykali domkrat. a) umumiy ko’rinishi; b) to’xtatgich. 123 1-korpus, 2-reyka, 3-buraladigan yuk ko’taruvchi kallak, 4-taglik, 5-dasta, 6-uzatma, 7-val, 8-tishli g’ildirak, 9-xropovikli g’ildirak, 10- prujina. Vintli domkrat. Vintli domkrat bronza gayka 8 li korpus 1 (10.2- rasm) to’g’ri burchakli yoki trapetsiyasimon rezbali vint 2, yuk kallagi 3 va treshyotkali dastak 6 dan iborat. Dasta vintning doirasimon qismiga erkin o’rnatilgan. Treshyotka vintni kvadrat qismiga kiygizilgan tishli g’ildirak 4 va ushlagich (sobachka) 7 dan iborat. Vintni yo’nalishga bog’liq holda ushlagich o’z o’qi 5 ning chetki holatlaridan biriga buriladi va prujinali 10 to’xtatgich 9 bilan ushlab turiladi. Vint gayka jufti o’z-o’zini to’xtatib yukni ushlab tura oladi. SHuning uchun vintli domkratlarda to’xtatish qirilmasi yo’q. Vintli domkratlarning yuk ko’tarish qobiliyati 50 tonnagacha, yuk ko’tarish balandligi esa 0,35 m. ko’tarilayotgan yuk miqdori 20 tonnadan ortganda dastadagi kuchlanish ortadi. Vintli domkrat dastasini qo’l bilan aylantirganda dastadagi kuchlanish quyidagi formula bilan aniqlanadi: P Qr tg R ( ) , (10.2) bu yerda: R – qo’lda aylantirilganda dastada hosil bo’ladigan zo’riqish kuchi, N ; Q – qo’yilgan kuch, N; r – vint radiusi m; – domkrat foydali ish koeffisienti; R – dasta uzunligi, m; – vint chizig’ining ko’tarilish burchagi; – ishqalanish burchagi, grad. |