O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

10.2
-
rasm. Vintli domkrat. 
a) vintli domkrat; b) dasta. 
1-korpus, 2-vint, 3-yuk kallagi, 4-tishli g’ildirak, 5-o’q, 6-dasta, 7-
ushlagich, 8-gayka, 9-to’xtatgich, 10-prujina. 
Gidravlik domkrat.
Gidravlik domkrat (10.3-rasm) korpus 
vazifasini bajaruvchi tsilindr 6, porshen 5, nasos 1, so’rish 3, haydash 4 
va tushirish 7 klapanlaridan iborat. 
Ishchi suyuqlik sifatida mineral moy yoki muzlamaydigan 
aralashmadan foydalaniladi. Moy uchun bak 2 korpus bilan birga 
tayyorlanadi. Dasta 8 orqali nasos plunjeriga ilgarilanma qaytma harakat 
beriladi. Plunjer o’ngga harakat qilganda nasos tsilindri suyuqlikka 
to’ladi, chapga harakat qilganda esa suyuqlik bosim ostida haydash 
klapani orqali asosiy tsilindrdagi porshen ostiga tushadi. Yukni 
ko’tarishda dasta hosil bo’ladigan zo’riqish kuchi quyidagi ifodadan 
topiladi.
 
(10.3) 
Dastaki yuritmali gidravlik domkratlar 200 tonna yukni 0,18, 0,2 
metrga ko’taradi. Mashinali yuritmasi bo’lgan gidravlik domkratlar esa 
500 tonnagacha yuk ko’taradi. 

2
2
1
2
l
D
l
Qd
P


---

125 
10.3 – rasm. Gidravlik domkrat. 
a) dastaki yuritmali; b-sterjenlarni taranglash uchun tortuvchi domkrat. 
1-nasos, 2-bak, 3-so’rish klapani, 4-haydash klapani, 5,12-porshen, 6-
tsilindr, 7-to’kish klapani, 8-dasta, 9-gayka, 10-shtok, 11-tsilindr, 13-
tutgich, 
 14-tirak plita. 
10.3. Tallar 
Osma chig’irlar yoki tallar yuklarni gorizontal va vertikal 
yo’nalishda siljitish uchun xizmat qiladi. Yuritmaga ko’ra ular dastaki 
va elektr yuritmali osma chig’irlar bo’ladi. 
Dastaki tallar.
Dastaki tallar, bino balkalariga yoki boshqa 
qurilmalariga ilmoq 5 yordamida ilinadi (10.4-rasm). Ularning yuk 
ko’tarish qobiliyati 0,5...5 t, ko’tarish balandligi esa 3 metrgacha. 
Dastaki tallar yuk ko’taruvchi qismi plastinkasimon yoki oval zvenoli 
yuk zanjiri 1 bo’lib, u yulduzcha 3 ga kiygizilgan. Yulduzcha esa 
chervyakli reduktorni chervyak g’ildiragi 4 ga mahkamlangan. 
CHervyakli uzatmaning foydali ish koeffisientini orttirish maqsadida 
ikki kirimli chervyak qo’llanilgan. SHuning uchun chervyak vali 7 ga 
ikki konussimon yuk tayanch to’xtatgich 2 o’rnatilgan. CHervyak 
zanjirli g’ildirak 6 orqali zanjir 8 yordamida aylanadi. 

---

126