kommunikativlik funksiyasi – sohaga oid
axborotlarni uzatishda namoyon bo‘ladi;
2.
kognitiv funksiyasi – insonning til yordamida
tevarak-atrofdagi voqelikni bilish va ijtimoiy-tarixiy tajribani
o‘zlashtirish jarayonida namoyon bo‘ladi;
3.
informativlik funksiyasi – insoniyat tomonidan
to‘plangan tajribani saqlash va uzatish jarayonida namoyon
bo‘ladi. Muayyan maqsadlarga qaratilgan tilning yuqorida
keltirilgan
funksiyalari
investitsiya
sohasiga
oid
terminologiyani tadqiq qilishda ham samarali hisoblanadi.
Binobarin xar bir sohada bo‘lgani kabi investitsiya sohasida
ham o‘ziga xos murakkab terminlar mavjud bo‘lib, ularni soha
kesimida o‘zaro kichik guruhlarga ajratib o‘rganish, funsional-
semantik, stilistik va tarjima jihatlariga alohida e’tibor berish
lozim.
Muayyan maqsadlarga qaratilgan zamonaviy tilning
rivojlanishi (MQT) ko‘p tilli lug‘atning o‘zaro ta’siri bilan
tavsiflanadi. Binobarin, MQTning leksik tizimi va uning
tarkibiy qismlari – leksik vositalari alohida o‘ziga xos
xususiyatlarga ega bo‘lib, ularning chegaralarini ajratib olish
va tavsiflash masalasiga o‘nlab, balki yuzlab tadqiqotlar
bag‘ishlangan.
Muayyan maqsadlarga qaratilgan til birinchi navbatda
alohida soha tili sifatida shakllangani uchun muayyan sohaviy
leksikasiga ega bo‘lishi lozim. Nafaqat ingliz va o‘zbek balki
xar bir tilning markaziy birligi so‘z bo‘lib, uni sohalar
kesimida o‘rganishga qiziqish tobora ortib bormoqda.
Muayyan MQTga yoki sohaviy terminologiyaga oid leksik
birliklar haqida, tadqiqotchilar hozirda muayyan qarash yoki
nazariyaga ega emaslar. Shuning uchun leksik vositalarning
umumiy qabul qilingan tasnifi, xususiyatlari va tipologiyasi
hali-xanuz mavjud emas va noaniq masalalardan biridir.
Xozirgi kunda ensiklopediyalar, lug‘atlar, ilmiy
adabiyotlarda “termin” tushunchasiga hamroh bo‘lgan o‘nlab
ta’riflar mavjud. 1977 yilda V.P. Danilenko o‘z ishida termin
so‘zining ma’nosini tushuntiruvchi leksikografik manbalar va
ilmiy ishlardan to‘plagan 20 dan ortiq ta’riflarni keltirgan[7].
O‘shandan beri o‘tgan o‘ttiz yil davomida “termin”
tushunchasini belgilovchi ta’riflar soni tabiiy ravishda sezilarli
darajada oshganini taxmin qilish mumkin.
Lekin tilshunoslar ham ba’zan turli soha terminlarga
ta’rif
keltirishda
qiyinchiliklarga
duch
kelishadi.
R.Bonononing fikricha, tarjimonlar uchun terminologiya bu
“men bilmagan so‘zlar”, lug‘atda yo‘q so‘zlar yoki sohaviy
jargondir[8].
Hozirgi kunda tilshunoslikda “sohaviy leksika”
termini tobora faol qo‘llanilmoqda. Biroq ushbu leksika
tarkibi qanday terminlardan iborat? Tilshunoslikda muayyan
sohaga oid bo‘lmagan leksika mavjudmi? Barcha maxsus
leksika tarkibi terminlardan tarkib topganmi? Agar yo‘q
bo‘lsa, unda terminlardan tashqari qanday birliklar mavjud?
Yuqoridagi berilgan savollarga aniq javob topish biroz
mushkul vazifa, nazarimizda. Biroq, ushbu masalalarni hal
etish uchun terminologiyaga oid juda ko‘p tadqiqotlar olib
borilgan.
S.V. Grinev 1993 yilda termin tushunchasi bilan
bog‘liq bo‘lgan ikkita qarashni ilgari surdi. Birinchi qarashga
ko‘ra, ko‘plab tadqiqotchilar (ular orasida S.V. Grinev V.P.
Danilenko ham bor) sohaviy termin umumiy so‘zga aylanib
bormoqda deb hisoblashadi. Ikkinchi qarash tarafdorlari (ular
uchun, xususan, S.V. Grinev N.F. Yakovlevga ishora qiladi)
til rivojlanishi jarayonidagi xar qanday sohaviy terminlar
kundalik ishlatiladigan faol so‘zlarga aylanadi deb
hisoblashadi[9].
Hozirgi vaqtda investitsiya terminlarini shartli
ravishda uch guruhga bo‘lish maqsadga muvofiq deb
hisoblaymiz:
Birinchisi, investitsiya sohasiga oid terminlarning bir
ma’noli
bo‘lishi,
ularning
semantikasi
va
investitsiyaga oid mavzuda qo‘llanilishining qat’iy
chegaralariga
ega
bo‘lishi
lozim.
Binobarin,
investitsiya terminlari ingliz va o‘zbek tillarida milliy
til lug‘atidagi juda kichik so‘zlar guruhi bo‘lib,
ularning qo‘llanish sohasi muayyan chegaralari bilan
ajralib turadi va terminlarning ma’nosi faqat tor
doiradagi mutaxassislarga ma’lum bo‘ladi.