Tahlil va natijalar. O‘zbek xalqida oila farzandning
quvonchi o‘zgacha baxt, qahramonimiz Po‘lat esa o‘n besh
yildirki, tinoqqa zor. Asardagi qurib borayotgan ekinzor
tasvirida ramziy ma`noda Po‘latning ruhiy va jismoniy
holatini ifoda etgan: “Bularning hech biri uning zulmat bosgan
ko‘nglini yoritguvchi chiroq bo‘la olmadi. Po‘lat uzukkun
tomorqasidagi qurib borayotgan ekinzoriga qadalib o‘tirdi,
o‘tiraverdi [6]. Bu tasvirlardagi zulmat bosgan ko‘ngil va
suvsizlikdan qurib borayotgan tomorqa ramziy ma’noda
Po‘latning ruhiy talotumlar girdobida qolganidan dalolatdir.
Po‘lat onasining ra’yi bilan farzand tilab ko‘p joylarga boradi.
Toshkentlik azayimxon Toshdomlarning hiyla-nayranglari,
odamlarni aldab kun ko‘rayotganini ko‘rib, birovning
baxtsizligi kimningdir kuniga kor qilayotganidan azoblanadi.
Toshdomlar esa boshqalarning iztirobidan, baxtsizligidan
mo‘maygina pul ishlab oladigan manfur kimsalarning ramzi
sifatida gavdalantiriladi. Po‘lat ham hamma qatori osuda
hayotda yashashni, baxtiyor bo‘lishni xohlardi, ammo hayot
unga shunday sinovlar berdiki, uning hamma qatori bo‘la
olmasligi, yashay olmasligini ko‘ramiz. Azoblar, iztiroblar
uning irodasini tobladi. Po‘latning: “Hayot nima o‘zi? Bir
kelish – u, bir ketishda. Shu kelib-ketishda ortingdan
qoladigan faqat bola. Bola – o‘limning yuziga inson tushirgan
tarsaki, ortidan farzand qoldiribgina dunyoda men ham
borman deya oladi erkak kishi”,– deya aytgan alamli
iztiroblari fikrimiz isboti bo‘la oladi. Asarda yana bir obraz
borki, dunyodagi barcha onalar mehr-u muhabbatini ko‘rsata
olgan. Bu – Oychechak aya obrazi. Oychechak ayaning
o‘g‘lini urushga kuzatishdan avval Po‘latni uylantirishga
shoshishining o‘ziyoq Oychechak aya o‘g‘lining kelajagidan
qayg‘urib emas, balki o‘g‘lini uylantirishi urushga ketganida
oilasi borligini his etishi, tirik qolishga majbur ekanligiga
ishora edi. Zero, inson o‘z oilasiga mehr qo‘ymagunicha,
Vatanga muhabbatini anglay olmaydi. Oychechak aya Vatan
tuyg‘usini oilaga muhabbat qo‘yish orqali sindirib boradigan
onalarning ramziy timsolidir.
Nihoyat, Po‘latning orzusi amalga oshadi, farzandli
bo‘lishadi, qiz ularning oilasini quvonchga, sevinchga
to‘ldiradi, shuning uchun qizga Sevinch deb ism qo‘yishadi.
Lekin Po‘latni Alloh farzand bilan berib, farzand bilan
azoblaydi. Bu azob ayol sha’nini, erkaklik g‘ururini himoya
qilishdan ham og‘ir va azobli edi. Sevinchning Erboy kabi
manfur kimsalarning qo‘lida majruhga aylanishi Po‘lat uchun
farzand dog‘idan ham ayanchli edi. Erboy o‘z nafsiga qul
bo`lgan, hayotni faqat qora bo‘yoqlarda ko‘radigan, hatto
yosh, murg‘akka ham azob berishdan tap tortmaydigan manfur
kimsalarning ramziy timsollaridir. Turmush degan yo‘lning
bekatlaridan o‘ta-o‘ta Po‘lat qanday qilib Po‘lat ota, Yog‘du
esa qanday qilib Yog‘du ona bo‘lganini, odamlar ularni
shunday atay boshlaganini ham sezmay qolishdi. Yozuvchimiz
bejizga Yog‘du ismini qahramonimizga bermagan. Ismning
o‘zida ramziylik bo‘lib, Yog‘du chinakamiga Po‘latning
hayotiga nur berib turuvchi, hayot yo’llarini yoritguvchi
yorug‘lik edi.