O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Beyna modeli (модлеь Бейна /
Bane's model)
– firmalarning uzoq 
muddatli davrda tarmoqdagi yetakchi firmaning yangi firmalarga taqqoslaganda 
diskont ko‘rinishda foyda olishini tavsiflaydi. 
Gorizontal bitimlar (горизонтальные соглашения /
horizontal 
agreement)
– bitta tovar yoki moliya bozorida raqobatchilar, shu jumladan 
potensial raqobatchilar hisoblanadigan xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘rtasidagi 
kelishib olingan harakatlar va bitimlar; 
Dengiz qa’ri strategiyasi (стратегия голубого океана /
strategy of the 
―blue ocean‖) – 
raqobat kurashida yutib chiqish uchun raqobatlashishga barham 

---

240 
berish kerak. Bu o‘ziga xos ―dengiz qa‘ri‖ni yaratib bilan bog‘liq bo‘lib, firmalar 
bugungi kunda mavjud bo‘lmagan tarmoqni va mutloqo band bo‘lmagan bozor 
nishasini zabt etadilar. Bunda o‘z-o‘zidan raqiblar mavjud bo‘lmaydi. 
Djelman – Selop modeli (модель Джелмана - Селопа /
Gelman-Salop 
model)
– tarmoqdagi yetakchi firma yangi firmaning kirib kelishiga to‘sqinlik 
qilmaydi. 
Diferensiallashgan oligopoliya (дифференциальная олигополия /
differential oligopoly)
– bir nechta firma turli nav, o‘lcham, markasi bilan farq 
qiluvchi mahsulotlarni ishlab chiqaradi 
Duopoliya (дуополия /
duopoly) 
– bozorda faqat ikkita ishlab chiqaruvchi 
yoki muayyan mahsulotni xarid qiluvchi ikkita firma ishtirok etadi. 
Funksional differensiasiya (функцианальная дифференциация / 
functional differentiation)

tizim elementlari funksiyalari ta‘sir doirasining
muntazam kengayib borishi.
Iqtisodiy faol aholining raqobatbardoshligi (конкурентоспособность 
экономическо-активного населения /