Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

3.2. İqtisadi fəaliyyət növlərinin təsnifləşdirilməsi
İqtisadi fəaliyyət növlərini təsnifləşdirməkdə məqsəd istehsal olunan 
məhsullar, görülən işlər, göstərilən xidmətlər və s. haqqında əldə edilmiş 
məlumatları təhlil etməkdən ibarətdir. Deməli, iqtisadi fəaliyyət növlərinin 
təsnifləşdirilməsi ilə məhsulların, işlərin və xidmətlərin təsnifləşdirilməsi 
arasında qarşılıqlı əlaqə vardır. Bütün iqtisadi fəaliyyət növlərinin təsnifləş- 
dirilməsinin beynəlxalq standartları (İFNTBS) BMT-də hazırlanmış və 
onun statistika komisiyyası tərəfindən bəyənildikdən sonra 1990-cı ildə 
üçüncü redaktədə dərc edilmişdir. Demək olar ki, dünyanın bütün ölkə­
lərində qəbul edilmiş bu abbreviatura3 tSTC adlanır. Avropa İttifaqına üzv 
olan ölkələr bu təsnifləşdirmədən istifadə edir və onu özlərinin müvafiq 
qanunları ilə təsdiqləmişlər. Lakin hər bir ölkə özünün milli xüsusiy­
yətlərinə uyğun olaraq bu təsnifləşdirmədə müəyyən dəyişikliklər edə bilər.
3 Abbrevriatura sözlərin baş hərfləri ilə müxtəsər yazılmış, yaxud da iki və daha çox sözdən 
ixtisarla düzəldilmiş bir söz deməkdir.
54
İFNTBS latın əlifbasının baş hərfləri ilə işarə olunur və 3.1 cədvəlində 
göstərilən 17 bölmədən ibarətdir.
Cədvəl 3.1
iqtisadi fəaliyyət növlərinin təsnifləşdirməsinin beynəlxalq standartları
(1990-cı il nəşri, üçüncü redaktə)
L
a
tı
n
ə
li
fb
a
sı
n
ın
b
a
ş 
h
a
rf
l a
ri
İqtisadi fəaliyyət növləri
Qruplaşmaların sayı
Cəmi
O cümlədən təsnifləşdirm ə 
səviyyəsinə görə
I 
sə
v
iy
y
ə
r
II
s
ə
v
iy
y
ə
(b
ö
lm
ə
)
II
L
s
ə
v
iy
y
ə
(q
ru
p
)
IV
s
ə
v
iy
y
ə
(f
ə
si
ll
ə
r)
1
2
3
4
5
6
7
A
K ənd təsərrüfatı, ovçuluq və meşə 
təsərrüfatı
18
1
2
6
9
В
Balıqçılıq
4
1
1
1
1
C
M ədənçıxarm a sənayesi və 
karxanaların işlənməsi
28
1
5
10
12
D
Emal sənayesi
210
1
23
61
125
E
Elektrik enerjisi, qaz və su təchizatı
11
1
2
4
4
F
Tikinti
12
1
1
5
5
G
Topdan və pərakəndə ticarət, avto­
mobillərin, motosikletlərin, məişət 
malları və şəxsi əşyaların təmiri
50
1
3
17
29
H
M ehm anxanalar və restoranlar
6
1
1
2
2
İ
Nəqliyyat, anbar təsərrüfatı və rabitə
33
1
5
10
17
J
M aliyyə vasitəçiliyi
21
1
3
5
12
К
Daşınmaz əm lakla əlaqədar 
əməliyyatlar, icarə və kommersiya 
fəaliyyəti
54
1
5
17
31
L
Dövlət idarəetməsi və müdafiə, 
icbari sosial sığorta
13
1
1
3
8
M
Təhsil
11
1
1
4
5
N
Səhiyyə və sosial xidmətlər
11
1
1
3
6
0
D igər kommunal, sosial və fərdi 
xidm ətlər
36
1
4
9
22
P
M uzdlu xidmətə əsaslanan xüsusi ev 
təsərrüfatları
4
1
1
1
1
Q
Toxunulm az təşkilatlar və orqanlar
4
1
1
1
1
Cəmi
526
17
60
159
290
55

---

3.1 cədvəlindən göründüyü kimi, iqtisadi fəaliyyət növlərindən bəzi­
ləri (məsələn, tikinti və təhsil) bir, bəziləri isə bir neçə bölmədən iba­
rətdir. İFNTBS 159 qrup və 290 fəslə bölünmüşdür. Bölmə və qruplar 
aşağıdakılar nəzərə alınmaqla müəyyən edilmişdir. 1) istehsal olunan 
məhsul və xidmətlərin xarakteri (fiziki tərkibi, istehsalın hansı mər­
hələlərdən keçməsi və s.); 2) əmtəə və xidmətlərin təyinatı; 3) xammalın 
növü, emalı və istehsal texnologiyası.
Fəsillər bu təsnifləşdirməyə daxil edilmiş məhsulların əsas hissəsi 
nəzərə alınmaqla müəyyən edilmişdir. İFNTBS-də müşahidə vahidi iqti­
sadi fəaliyyətin növünə və yerləşməsinə görə eynitipli (yekcins) və ba­
rəsində informasiya toplanan obyektlərdən ibarətdir. Fəaliyyət növü va­
hidi müəssisə, yaxud da onun bir hissəsi (bölməsi) ola bilər. Bu cəd­
vəldən həmçinin ay din olur ki, sənayeyə4 ’’mədənçıxarma və karxanaların 
işlənməsi”, “emal sənayesi”, “elektrik enerjisi”, qaz və su təchizatı 
(İqtisadi fəaliyyətin C, D və E növləri) daxildir. İFNTBS-nin məlumat­
larından istifadə edərkən izahat tələb olunan məsələlərin şərhinə xüsusi 
diqqət yetirmək lazımdır. Avropa ittifaqı çərçivəsində sahələr üzrə iq­
tisadi fəaliyyətin təsnifləşdirilməsi (NACE) İFNTBS-ə uyğun gəlir. Lakin 
İFNTBS 526 qrupdan ibarət olduğu halda, NACE 833 qrupdan ibarətdir.