Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

28 Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2010. Bakı, “Səda” nəşriyyatı, 2010, s. 267-268.
123

---

nin xəstəlikləri; anadangəlmə anomaliya; travma və zədələnmələr. Alko- 
qolizm və narkomaniya, psixiki pozuntular, vərəm xəstəliyinə tutulanlar 
ayrıca uçota almır.
Ayrı-ayrı xəstəliklər üzrə xəstələrin sayı aşağıdakı qruplar üzrə müəy­
yən olunur: a) bu və ya digər dövrdə ilk dəfə müəyyən edilmiş diaqnozla 
xəstələnənlərin sayı; b)müalicə müəssisələrində uçotda dayanan xəstə­
lərin sayı. Hər iki göstərici həm mütləq ifadədə (cəmi, min nəfər), həm də 
əhalinin hər 1000, 10000 və ya 100000 nəfərinə görə (xəstəliyin çox-az 
olmasından asılı olaraq) verilir.
“Xəstələnmə səviyyəsi” və “xəstəliyin yayılma dərəcəsi” anlayışlarını 
bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Xəstələnmə səviyyəsinə xarakteristi­
ka vermək üçün il ərzində ilk dəfə diaqnoz qoyulmuş xəstələrin sayı dai­
mi əhalinin orta illik sayı ilə müqayisə edilir. Xəstəliyin yayılması dərə­
cəsini müəyyən etmək üçün həmin növdən olan xəstəliklə xəstələnmiş və 
hesabat dövrünün axırma tibbi müəssisələrdə uçota alınmış şəxslərin sayı 
daimi əhalinin ilin axırına olan sayı ilə müqayisə edilir.
Statistikada bunlarla yanaşı ayrı-ayrı xəstəliklərlə xəstələnən şəxslərin 
yaş strukturu da öyrənilir. Bu zaman aşağıdakı yaş qruplarından istifadə 
olunur: 14 yaşadək, 15-19, 20-39, 40-59, 60 və yuxarı yaş. Bəzi xəstəlik 
növləri üzrə daha kiçik qruplardan istifadə olunur. Məsələn, zöhrəvi xəs­
təliklər üzrə aşağıdakı yaş qrupları müəyyən oluna bilər: 14 yaşadək, 15- 
17, 18-29, 30-39, 40 və yuxarı yaş. Hər yaş qrupu üzrə xəstəlik kişilər və 
qadınlar üzrə ayrıca müəyyən olunur. Əhalinin xəstələnməsi haqqmda 
məlumatlar rayonlar üzrə işlənir ki, bu da onların regionların spesifik 
xüsusiyyətlərindən, ekologiyanın vəziyyətindən, istehsalın ixtisaslaşdırıl- 
masından asılılığını aşkara çıxarmağa imkan verir.
Xroniki xəstəliklər və ya travmalar əmək qabiliyyətinin daimi, yaxud 
da uzun müddət itirilməsinə səbəb olar, başqa sözlə, əlilliyə gətirib çıxara 
bilər. Ona görə də statistikada xəstələnmələrin qeydiyyata alınması ilə 
yanaşı, ilk dəfə əlil hesab edilən 18 yaşadək uşaqların sayı da müəyyən 
olunur. Məsələn, Azərbaycanda ilk dəfə əlil hesab olunan belə uşaqların 
sayı 1995-ci ildə 3,7 min nəfər, 2003-cü ildə 9,5 min nəfər, 2008-ci ildə 
6,9 min nəfər, 2009-cu ildə isə 6,2 min nəfər, uşaqların hər 10000 
nəfərinə görə isə müvafiq olaraq 14,1; 39,6; 27,0 və 24,0 nəfər olmuşdur. 
Bu məlumatlar 1995-ci ilə nisbətən sonrakı illərdə uşaqlar arasında ilk 
dəfə əlil hesab edilənlərin sayının artdığını göstərir.29
Statistikada əlilliyi ilk dəfə etiraf edilmiş 16 və yuxarı yaşda olan