Pedagogikasi

II. 3. Xalq pedagogikasida diniy ta’lim otlar
«M illiy istiqlol g ‘oyasi: asosiy tushuncha va tam oyilIar»ida milliy 
g'o y an in g bosh g ‘oyasi «Ozod va obod Vatan, erkin va farovon 
turm ush» sanalib, yetakchi g ‘oyalaridan biri diniy bag‘rikenglikdir. 
Diniy bag'rikenglik barkamol shaxslarga daxldor fazilatlardan biri 
hisoblanadi, shu bois yoshlam i dinlam ing tarixi, ularning g ‘oyalari bilan
83

---

tanishtirish orqali diniy qadriyatlarga m unosabati s hakl I anti ri 1 ad i. Diniy 
qadriyatlar esa o ‘z navbatida milliy va um um insoniy qadriyatlarga 
bevosita va bilvosita ta ’sir k o ‘rsatadi. Shu sababli, xalq pedagogi- 
kasining shakllanishi va rivojlanishida diniy qadriyatlar m uayyan o ‘rin 
egallaydi.
Jum ladan, islom dini insonlarni ezgulik va bunyodkorlikka d a ’vat 
etuvchi, yosh avlodni vatanga muhabbat, ajdodlarga sadoqat ruhida 
tarbiyalovchi, mukam m al axloqiy-m a’naviy qarashlar m ajm ui b o ‘lgan 
bitm as-tuganm as m anbadir.
Islom ta ’limoti o ‘tm ishda yaratilgan barcha ilohiy ilmlarni hamda 
insoniy tajriba va fazilatlarni um um insoniy qadriyat sifatida o ‘zida 
jam ladi, shu asnoda milliy qadriyatlarim iz qadr topib, gullab - yashnadi.
Y urtboshim iz ta ’kidlashicha, «...D in azaldan inson m a’naviyatining 
tarkibiy qismi sifatida odam zotning yuksak ideallari, haq va haqiqat, 
in so f va adolat to ‘g ‘risidagi orzu-arm onlarini o ‘zida m ujassam etgan, 
ularni barqaror qoidalar shaklida m ustahkam lab kelayotgan g ‘oya va 
qarashlam ing yaxlit bir tizim idir. Ayniqsa, k o ‘p asrlar m obaynida 
xalqim iz qalbidan chuqur jo y olib, hayot m a’nosini anglash, milliy 
m adaniyatim iz va turm ush tarzim izni, qadriyatlarim iz, urf-odat va 
a n ’analarim izni bezavol saqlashda muqaddas dinim iz qudratli omil 
b o ‘lib kelayotganini alohida ta ’kidlash joiz. N ega deganda, insoniylik, 
m ehr-oqibat, halollik, oxiratni o ‘ylab yashash, yaxshilik, m ehr-shafqat 
singari xalqim izga m ansub bo ‘lgan fazilatlar aynan shu zam inda ildiz 
otadi va rivojlanadi».37
D arhaqiqat, agar dunyoni bilish vositasi ilm b o ‘lsa, din - ruhiyati- 
m iz tarbiyachisi, xalqim izning maqsadi, maslagi, turm ush an ’analarining 
m ujassam lashm asidir. Islom ta ’limoti va xalq pedagogikasini bir-biridan 
ayro tasavvur etib b o ‘lmaydi, zero har ikkalasi ham xalqim iz 
m a’naviyatini shakllantirishda katta kuchga ega.
0 ‘zbek xalqining boy pedagogik qarashlari muqaddas Q u r’oni 
K arim, hadislar kabi diniy ta ’lim otlar bilan ham ohang holda o ‘zbek xalq 
pedagogikasining 
m uhim tarbiya vositalaridan b o ‘lib kelgan va 
hanuzgacha o ‘z qim m atini y o ‘qotm agan.
H idoyat kitobi boMgan Q u r’on insoniyatga ilm orqali saodatga 
erishish y o ‘lini k o ‘rsatadi. Q u r’oni karim ning ilk nozil qilingan oyati 
ham « o ‘qi» deya boshlangan, bu esa islom da ilm ning yuksak m avqega 
egaligidan dalolat beradi. Abul Q osim M ahm ud az-Zam axshariy bu 
oyatni tafsir qilarkan, shunday deydi: «A lloh taollo insonlarga