İ S T A N B U L
YA B A N C I L A R İ Ç İ N T Ü R K Ç E Ö Ğ R E T İ M S E T İ C 1 / +
178
HAZIRLIK ÇALIŞMASI
OKUMA
yaklaşık tam 12 kilo,
mutlaka gelebilir
-Ne çayı ne de kahveyi sevmem.
-Karşılıklı konuşalım mı?
A. NASIL BİR DÜNYA
DÜNYA
ÜNİTE
11
1 Aşağıdaki resimler, Dünya’nın yapısıyla ilgili eski inanışları anlatmaktadır. Bildikleriniz var mı? Anlatalım.
2 Metindeki numaralı ifadelerle ilgili resimleri eşleştirelim.
DÜNYAMIZ
Eskiden bilim ve teknoloji bugünkü kadar gelişmiş olmadığı için insanlar Dün-
ya’nın yuvarlak olduğunu bilmiyorlardı. Onun düz bir tepsi (1) ya da öküzün boy-
nuzları üstünde duran bir nesne (2) olarak hayal ediyorlardı. Bazı bilim insanları
Dünyanın yuvarlaklığını fark etmişlerse de insanları bu fikre inandırmakta zorlan-
dılar. “Yuvarlaksa aşağı kısmında kalanlar neden düşmüyorlar?” gibi sorularla karşı
karşıya kaldılar. Bundan 4000 yıl önce yaşayan eski Mısırlılar Dünya’yı uzunca bir
kutu, gökyüzünü de o kutunun kapağı gibi düşünüyorlardı. Eski Hintliler ise Dün-
ya’nın, dört filin sırtında duran büyük bir daire (3) biçiminde olduğuna inanıyorlar-
dı. Onlara göre bu dört fil de bir kaplumbağanın sırtında duruyor, kaplumbağa ise
sonsuz bir denizde yüzüyordu.
Pisagor MÖ 590’lı yıllarda Dünya’nın yuvarlak olduğunu ve güneş etrafında döndüğünü ileri süren ilk kişiydi. Ancak
bilimle uğraşanlar dışında bu fikre inanan olmamıştı. Pisagor’dan 200 yıl sonra Aristo, gözlemleri sonunda Dünya’nın yu-
varlak olduğunu kanıtladı. Biruni (MS 972 – 1050) Dünya’nın
küre şeklinde olduğunu, yer çekiminin varlığını ortaya koydu.
Yerkürenin yuvarlak olduğunu Avrupalılardan ilk açıklayanlar Kopernik (1540) ve Galile’dir (1640).
Macellan, dünyanın çevresini dolaşan ilk denizcidir.(4) Maceraperest bir denizci olan Kristof Kolomb, Dünya’nın yuvarlak
olduğunu kitaplardan okumuştu. 1492 yılında üç küçük gemi ile yola çıktı. Devamlı batıya doğru gitti. Hindistan’a ulaştığını
sandı ama gittiği yer Amerika kıtasıydı. Eğer Dünya yuvarlaksa yönünü değiştirmeden başladığı yere tekrar geleceğini bili-
yordu ama bunu başaramadan öldü.
Gerçekte Dünya’nın üzerindeki topografik oluşumlar ve kendi ekseni etrafındaki eksantrik hareketi nedeniyle düzgün
bir geometrisi yoktur. Geoibs bir biçimdedir, fakat ekvatordaki yarıçapı kutuplardaki yarıçapından fazladır. Bu kutupların-
dan basık özel küresel geometrik şekil geoit yani “Dünya şekli” diye adlandırılır. Referans küremsinin ortalama çapı 12.742
km’dir. Yer’in ekseni etrafında dönmesi ekvatorun dışarı doğru biraz fırlamasına neden olduğu için ekvatorun çapı, kutup-
ları birleştiren çaptan 43 km daha uzundur. Ortalamadan en büyük sapmalar, Everest Dağı (denizden 8.848 m yüksekte) ve
Mariana Çukuru’dur (deniz seviyesinin 10.924 m altı). Dolayısıyla ideal bir elipsoide kıyasla Yer’in % 0,17’lik toleransı vardır.
Ekvatorun şişkinliği yüzünden Yer’in merkezinden en yüksek nokta aslında ekvatordadır.