І bap. Rfid identifikaciyalaw sistemalari teoriyaliq tiykarlari

2.2. Sharwa fermaları jumısın avtomatlastırıw ushın sensor qurılmalar 
analizi 
Bul dissertaciya jumısı 2022 jıldan baslap alıp barılıp atırǵan IL-
392103072-“Sharwashılıq 
komplekslerin 
elektron 
basqarıwdıń 
mobil 
qosımshasın jaratıw” innovciyalıq joybarı sheńberinde sharwa fermer hojalıqları 
iskerligin 
avtomatlastırıw, qaramallardı 
RFID 
texnologiyaları arqalı 
identifikaciyalaw, insan miynetin kemeytiw ushın sensor texnologiyalarınan 
paydalanıw, 
insan 
qatnasıwısız 
sensorlardan 
maǵlıwmatlardı 
alıw, 
maǵlıwmatlardı qayta islew ushın sistemalı jıynaw wazıypaların orınlaw 
sheńberinde alıp barırılıp [12, 16, 17], bul paragrafda sharwashılıqtıń tiykarǵı 
tarmaǵı bolǵan qaramal keselliklerin anıqlawda sensorlardıń roli izertlenedi. 
Yaǵnıy, keselliklerdi haywanlardıń individual minez-qulqları hám de densawlıq 
jaǵdayın gúzetiwshi sensorǵa tiykarlanǵan Avtomatlastırılǵan salamatlıq 
monıtoringi zárúrligi dáliyillenedi. Maǵlıwmatlardı cifrlı saqlaw hám baylanıs 
bahası tómenlewi, olardıń bazardaǵı túrleri artıp baratırǵanlıǵı sebepli, búgingi 
kúnde bul texnologiyalardan paydalanıw júdá keń tarqalıp barmaqta. Aldınları hár 
bir haywan jaǵdayın tolıq baqlaw qıyın bolǵan process, búgingi kúnge kelip 
jeńillesip atır. Mobil sımsız sensor tarmaqları (wireless sensor network WSN) 
párawanlıqtı turaqlı baqlawdı ańsatlastırıb, qoldaǵıǵa salıstırǵanda kóbirek 
isenimlilikti támiyinleydi. Biraq, real waqıt rejiminde baylanıs bir neshe 

---

28 
máselelerge iye, atap aytqanda, ortalıq sharayatınıń jamanlasıwı, batareya 
quwatın tejew hám buzılıw dárejeleri usılarǵa kiredi [13].
Sensor sisteması logikalıq óz-ózinen quraytuǵın arnawlı bir neshe kishi 
qurılmalardan ibarat. Sensor tarmaǵı maǵlıwmatlardı jıynaw hám basqa 
túyinlerge jetkiziw ushın qaramallardıń den sawlıǵın parametrlerin baqlawda 
isletilingen. Túyinnen maǵlıwmatlar qabıl etiwshige kóp tarmaqlı usılda uzatıladı. 
WSNlar statikalıq yamasa mobil jaylastırılıwı múmkin. Statikalıq WSNlar 
haywan háreketi hám topıraq ızǵarlıǵın ólshew ushın ornatıladı. Mobil WSNlar 
hár bir haywandıń temperaturası, den sawlıǵın hám minez-qulqların baqlaw ushın 
ornatıladı. 
Adamlar yamasa haywanlardıń den sawlıǵın nátiyjeli monitoring qılıw 
ushın ámeliyatda kóplegen texnologiyalar bar. Sensor - bul óz aldına bir siyirdıń 
fiziologikalıq hátti-háreket parametrlerin (den sawlıǵın yamasa estrus menen 
baylanıslı ) ólsheytuǵın, densawlıq hádiysesi (kesellik sıyaqlı ) menen baylanıslı 
bolǵan ózgerislerdi avtomatlastırılǵan jaǵdayda anıqlaytuǵın hám júz berip 
atırǵan normadan tısqarı ózgeris waqiya tuwrısında fermer/isshini eskertiw jáne 
onı qandayda bir ilaj kóriwge múmkinshilik jaratıwshı qurılma (mısalı, emlew). 
Fermerge járdem beriwde qaramallardıń fiziologikalıq hám hátti-háreket 
kórsetkishlerin avtomatikalıq anıqlaw ushın sensorlı sistemalar islep shıǵılǵan. 
Bul kórsetkishler (yamasa ayrıqshalıqlar yamasa parametrler) keyingi basqısh 
maǵlıwmatlardı analiz qılıw usıllarına kirisiw retinde qaraladı. Sensor 
maǵlıwmatlardı jıynawda ámeldegi jantasıwlar eki taypaǵa bólinedi: noinvaziv 
(non-invasive) hám invaziv (invasive) [1].