N. X. Ermatov, N. M. Avlayarova, D. G’. Azizova, A. T. Mo’minov, M. X. Ashurov

 
 
4 §. Gazkondensat konlarida birlamchi tayyorlash
-
Gazkondensat konlarida quduq mahsulotini birlamchi tayyorlash jarayonini 
Sho‗rtan koni gazni dastlabki tayyorlash qurilmasi misolida ko‗ramiz. 
-
Gazni dastlabki tayyorlash qurilmasi (GDTQ) mahsulotlari bo‗lib quyidagilar 
hisoblanadi: 
-
qisman benzin fraksiyalaridan ajratilgan, mexanik aralashmalardan tozalangan 
va tomchili namlardan quritilgan tabiiy kam oltingugurtli gaz; 
-
separatsiyalashning birinchi bosqichida ajratilgan beqaror gazli kondensat. 
GDTQ uchun xom-ashyo bo‗lib, gazli fazalardan tashqari, qatlam suvlari va 
uglevodorodli kondensatning og‗ir qismlari ko‗rinishidagi suyuq fazalarni o‗zida 
saqlovchi «Sho‗rtan» koni, «Janubiy Tandircha» koni, «Bo‗zaxur» konining gaz 

---

215 
quduqlari mahsulotlari hisoblanadi. Mahsulotlar oqimida shuningdek mexanik 
aralashmalar ham mavjud bo‗ladi.
GDTQ-1,2 ga kirishga uzatiladigan xom-ashyo gazining tarkibi, 6.3-jadvalda 
keltirilgan.
GDTQ-1,2 uchun gaz tarkibi ("O‗zLITIneftgaz" OAJ ma‘lumotlari bo‗yicha) 
(2004 yil sentabr holatida)3 
6.3–jadval. 
Komponentlar
Gaz tarkibi, % ob.
«Bo‗zaxur» 
koni
«Janubiy 
Tandircha» 
koni
«Sho‗rtan» 
koni
«Yangi 
Qoratepa» 
koni
SN
4
88,78 
90,974 
90,116 
85,986 
S
2
N
6
5,63 
3,373 
4,078 
4,333 
S
3
N
8
1,41 
0,711 
0,899 
1,716 
S
4
N
10
0,29 
0,154 
0,205 
0,331 
S
4
N
10
0,36 
0,161 
0,227 
0,493 
S
5
N
12+yuqori
1,19 
0,772 
0,723 
3,214 
N
2
0,99 
0,470 
0,439 
1,387 
SO
2
1,05 
3,312 
3,24 
2,536 
N
2
S 
0,2 
0,077 
0,073 
0,00066 
Hammasi
100,0 
100,0 
100,0 
100 
Gaz – rangsiz, havodan yengil, namlik ishtirokida yemiruvchi xususiyatlarga 
ega, yonuvchan, portlashga xavfli, zaharli. Metan bo‗yicha portlashi chegarasi = 5-15 
% ob., o‗zidan alangalanish harorati = 630 °S, RCHK= 300 mg/m
3
. 
Inson organizmiga tushganda, tomirdagi plazmaga qarshi zahar kabi ta‘sir 
qiladi. Gazning zichligi 0,757 g/dm
3
, nisbiy zichligi 0,651. Xom-ashyo gazining 
issiqlikyaratuvchanlik qobiliyati - 11196,6, quruq gazniki - 8020 kkal/m
3
. 
Kondensatning asosiy massasi, og‗ir va yengil uglevodorodlardan tashkil 
topgan. Mo‗tadil sharoitlarda kondensat – tafsiliy hidli, rangsiz yonuvchan suyuqlik, 
dielektrik.
Gazli kondensat bug‗larining RCHK (uglerodga qayta hisoblaganda) ishchi 
hudud havosida 300 mg/m
3
. Ishchi hudud havosida vodorod sulfidining RCHK 
uglevodorodli gazlar bilan aralashmasida 3 mg/m
3
. 
Kondensatning fizik-kimyoviy tavsifi 6.4-jadvalda keltirilgan.

---

216 
. ―Sho‗rtan‖ koni kondensatining fizik-kimyoviy tavsifi 6.4.-jadval 
№ 
t/b 
Ko‗rsatkichlar 
«O‗zLITIneftgaz» OAJ 
ma‘lumotlari bo‗yicha 2004 yil 
sentabr holatida. 
1 Fraksiyali tarkibi: 
Qaynash boshlanishi, 0S 
10% 0S da haydaladi 
20% 0S da haydaladi 
30% 0S da haydaladi 
40% 0S da haydaladi 
50% 0S da haydaladi 
60% 0S da haydaladi 
70% 0S da haydaladi 
80% 0S da haydaladi 
90%,0S da haydaladi 
Qaynash tugashi, 0S 
Haydash, % 
Qoldiq, % 
Yo‗qotilish, % 
50 
94 
104 
112 
125 
133 
148 
167 
193 
230 
257 
99 ml 
0,5 ml 
0,5 ml 
2 Zichlik, g/sm3 
0,765 
3 Molekulyar massa 
128 
4 Qovushqoqlik, mm
2
/sek 
0 
0
S da
+10 
0
S 
+20 
0
S 
+30 
0
S 
+40 
0
S 
+50 
0
S 
0,99 
0,85 
0,77 
0,68 
0,65 
0,60 
5 Umumiy oltingugurt miqdori, % massa. 
0,07 
6 
Harorat, 
0
C 
loyqalanishi 
sovishi 
minus – 11 
minus – 28
7 Sinish koeffitsiyenti, Pd20
1,428 
8 Mis plastinkasida sinash 
chidamaydi 
9 Issiqlik yaratuvchanlik qobilyati, kcal/kg 
11166,2 
Gazda kondensatning boshlang‗ich potensial miqdori 58 g/m
3
. Kondensatdagi 
uglevodorod guruhining tarkibi 6.5-jadvalda keltirilgan. 
Mo‗tadil sharoitlarda kondensat – rangsiz, tafsiliy hidli yonuvchan suyuqlik, 
dielektrik. 
Uglevodorod bug‗i havo bilan aralashmada, 4,2 dan 15 % gacha portlash 
chegarasida portlashxavfli aralashma hosil qiladi. 
Ishchi hududda RCHK - 100 mg/m
3
. 

---

217 
«Sho‗rtan» 
konida 
kondensatninng 
guruhli 
uglevodorodli 
tarkibi 
(«O‗zLITIneftgaz» ning 2008 yil sentabr holatidagi ma‘lumotlari bo‗yicha
.)
6.5
–
jadval
Fraksiyalarni 
olishning 
harorat 
chegaralari, 
0
C 
Fraksiyalarning 
chiqishi, 
% massa 
Uglevodorodlarning miqdori, % massa
Fraksiyalarga
Kondensatga
Aromatli
(A) 
Neftli 
(N) 
Metanli 
(P) 
Aromatli 
(A) 
Neftli 
(N) 
Metanli 
(P) 
60 gacha 
0,25 
- 
- 
- 
- 
- 
0,25 
60- 95 
12,29 
14,95 
29,02 56,03 
1,84 
3,57 
6,89 
95 - 122 
21,51 
25,96 
28,62 45,42 
5,58 
6,16 
9,77 
122- 150 
17,44 
32,94 
17,22 49,84 
5,74 
3,01 
8,69 
150-200 
22,34 
30,96 
13,81 55,23 
6,91 
3,09 
12,34 
200 - 225 
6,17 
18,7 
27,06 54,24 
1,15 
1,67 
3,35 
225 - 250 
4,14 
27,2 
19,62 53,18 
1,13 
0,81 
2,20 
250 - 300 
3,32 
22,1 
21,02 56,88 
0,73 
0,70 
1,89 
Qoldiq
12,54 
13,6 
12,89 73,51 
1,70 
1,62 
9,22 
24,78 
20,62 54,60