Bosh tahririyati toshkent – 2017 adabiyot qozoqboy yo‘ldoshev, begali qosimov, valijon qodirov, jalolbek yo‘ldoshbekov

boshlar uzra soyalar solsun, Humo yet-
kur
» satri mustaqil O‘zbekiston gerbidagi tasvirni yodga 
soladi va biz Zavqiyning shoirona bashoratiga tahsinlar 
o‘qiymiz. Muxammasda talaygina islomiy so‘z, atamalar 
uchraydi. Ular matn bilan bog‘liq bir qator ijtimoiy tu-
shunchalarni qamrab oladi. Masalan, islom – tinchlik, ado-
lat, tenglik, istiqlol; musulmonlar – shoirning zamon dosh 
va yurtdoshlari; shariat nuri – adolat; shiori shar’ (shariat 
shiori) – qonun ustuvorligi tushunchalarini o‘z ichiga oladi.
Zavqiy zamonasining nosozliklari, illatlari to‘g‘risida 
bir qator hajviy she’rlar yozgan. «Zamona kimniki», «Dar 
mazammati zamona», «Ajab zamona», «Kaj dor-u marez 
zamona», «Bo‘l», «Muncha ko‘p» hajviyalari zamona 

---

235
muammolari mavzusida yozilgan hajviy she’rlar guruhini 
tashkil qiladi. Shoir hajviyotida zamona sidagi hammaga 
tanish odamlarning obrazini, ularga xos bo‘lgan illatlar tan-
qidini adabiyotga dadil olib kirdi. Shunday hajvlardan biri 
«Hajvi ahli rasta» she’ri bo‘lib, unda Qo‘qon bozor ahllari-
dan qirq olti kishi hajv ostiga olingan. Shuni ta’kidlash ke-
rakki, bu she’rni anglash uchun Zavqiy zamon asiga, Qo‘qon 
bozori muhitiga qaytish, uni tasavvur qilish zarur bo‘ladi.
Zavqiy bu hajviyasini odamlar o‘qishi uchun katta 
qog‘ozga yirik harfl ar bilan yozib, Qo‘qondagi doimo gav-
jum Mo‘ymarak maydonidagi baland terakka ilib qo‘yadi: 
«
Qirq olti kishini fasona qildim, Kim chiqsa o‘qiydi 
Mo‘ymarakka
».
AJAB ERMAS
Bu kunlar boshimizda bir sahob
1
o‘lsa, ajab ermas,
Munavvar zimnida
2
bir oftob o‘lsa, ajab ermas,
Bu davlat suv yuzinda bir hubob
3
o‘lsa, ajab ermas,
Ko‘rulsa suvrati, asli niqob o‘lsa, ajab ermas,
Ochilsa pardalar yuzdin, hijob o‘lsa, ajab ermas.
Duoya qo‘l ochib, az tahti dil
4
yig‘lang, musulmonlar,
Zaif o‘ldi, bilurmisiz, bu nuqson birla iymonlar,
Xudoga yalbaringlar, ketmasin ko‘ngilda armonlar,
Burodarlar, azizlar, yaxshilar, ahbob, yoronlar,
Duolar Hazratig‘a
5
mustajob o‘lsa, ajab ermas.
1
 Sahob
– bulut. 
2
 Zimnida
– o‘rtasida, orasida, ichida.
3
 Hubob
– pufakcha.
4
Az tahti dil
– astoydil, dildan.
5
Hazratig‘a
– bu yerda: Allohga.

---

236
Nasimi jonfi zo
1
bemorlarga, ey sabo, yetkur, 
Xazon pajmurda
2
bo‘lganlarga bir obi havo yetkur,
Qo‘y emdi biz bilan begonani, bir oshno yetkur,
Gadomiz, boshlar uzra soyalar solsun, Humo yetkur,
Muqarrardur, zamona inqilob o‘lsa, ajab ermas.
Shariat nuri birlan arsai olamni
3
anvar
4
qil,
Bisoti saltanatga ziynati islomni zevar
5
qil,
Amiri adlgustar
6
, hukmron mazlumparvar qil,
Asosi zulm daf’in qil, adolatpesha sarvar qil,
Aduvlar
7
koru bori ehtisob
8
o‘lsa, ajab ermas.
Shiori shar’
9
birlan ziynatafzo
10
bo‘lsa Farg‘ona,
Havosi ruhparvar
11
ham diloro bo‘lsa Farg‘ona,
Jahon ahlig‘a go‘yo daf’u savdo bo‘lsa Farg‘ona,
Tong ermaski, go‘yo jannatoso
12
bo‘lsa Farg‘ona,
Bo‘lub tufrog‘i anbar, suv gulob o‘lsa, ajab ermas.
O‘tub bir qarn
13
, ahbobim
14
, jahon obod ko‘rgaysiz,
Jahon ahlini qayg‘u qaydidin
15
ozod ko‘rgaysiz,
Giriftori alam ermas, hamani shod ko‘rgaysiz,
1
Nasimi jonfizo
– jon bag‘ishlovchi shabboda.
2
Pajmurda
– so‘lg‘in, g‘amgin.
3
Arsai olam
– olam maydoni, ya’ni butun dunyo. 
4
Anvar
– nurli.
5
Zevar
– ziynat, bezak.
6
Adlgustar
– adolatpesha.
7
Aduv
– dushman, yov, raqib.
8
Ehtisob
– nazorat, tekshirish.
9
Shiori shar’
– shariat shiori, ya’ni qonun ustuvorligi. 
10
Ziynatafzo
– ziynat, bezak beruvchi.
11
Ruhparvar
– ruh, jon bag‘ishlovchi.
12
Jannatoso
– jannat kabi.
13
Qarn
– davr, asr.
14
Ahbob
– do‘stlar.
15
Qayd
– zanjir.

---

237
Avalgi o‘tgan-u ketgan ko‘ngilda yod ko‘rgaysiz,
Qarig‘an chog‘da bir ahli shabob
1
o‘lsa, ajab ermas.
Bashoratlarni bilsang, Zavqiy olam ogahidindur,
Bu ra’y, albatta, islom ahli bo‘lsa, matlabidindur
2
,
Bo‘lur bu kanzi maxfi y
3
oshkoro deb Jalidindur
4
,
Degan tarixlari ul Ne’matullohi Validindur,
Bu so‘z vallohu a’lam bissavob o‘lsa, ajab ermas
5
.