Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 

---

27 
III BOB. KORXONA FAOLIYATIDA BIZNES - REJALASHTIRISH 
 
3.1 Korxona faoliyati biznes - rejalashtirishning obyekti sifatida
 
Rejalashtirish bozor bilan umuman mos kelmaydi, deb hisoblagan bozor 
munosabatlari tarafdorlari ham bugungi kunda o‘zlarining avvalgi fikrlarida qattiq 
turmayaptilar. Vaqt va hayotning o‘zi, xususan, ko‘plab xorijiy kompaniya, firma va 
korxonalar tajribalari rejalashtirish va bashorat qilishning muhim ahamiyat kasb 
etishini tasdiqlaydilar. Masalan, Rossiyada islohotlar boshida qabul qilingan 
«tadbirkorlar Rossiyani qutqaradilar» shiori garchi nafaqat Rossiya, balki barcha 
sobiq ittifoq mamlakatlarining barchasida ham biznes va tadbirkorlik sohasi 
iqtisodiyotning ustivor yo‘nalishiga aylangan bo‘lsada, yumshoq qilib aytganda o‘z 
tasdig‘ini topdi. 
Gap shundaki korxona bu nafaqat bozor subyektidir, u shu bilan bir paytda 
davlat tizimining elementi ham hisoblanadi. U davlat boshqaruv tizimi va siyosatidan 
to‘liq 
mustaqil 
bo‘la 
olmaydi. 
Markazlashgan 
iqtisodiyotga 
asoslangan 
mamlakatlarda bozor munosabatlarini erkinlashtirish yo‘nalishida amalga oshirilgan 
islohotlar ishlab chiqarish jarayonini chetlab o‘tib, shu bilan bir paytda mulkchilik 
shaklidan qat‘iy nazar korxonalarda mehnat motivatsiyasi va rejalashtirish tizimini 
sezilarli ravishda o‘zgartirib yubordi. 
Menejment sohasi mutaxassislarining ta‘kidlashicha, butun rejalashtirish va 
boshqaruv tizimi xodimlarning ish sifati va samaradorligini oshirishdan 
manfaatdorligiga yo‘naltirilishi lozim bo‘lib, bu firma rivojlanishining muhim sharti 
hisoblanadi. Biroq bu xuddi boshqa muvaffaqitlar kabi o‘zidan-o‘zi kelmaydi. 
Buning uchun resurslar asoslaridan tashqari mohir tashkilotchilik, ilmiy asoslangan 
rejalashtirish va boshqaruvni talab qilinadi. Ayniqsa kishilarning ishlab chiqarish 
mehnatidan moddiy manfaatdorligi muhim ahamiyat kasb etib, bugungi kunda buni 
mehnat hayotining sifati deb nomlanadi. 
Masalan, Janubiy Koreyaning «DEU» transmilliy firmasi rahbari Kim U Jung 
ta‘kidlashicha: «biznesda odam boshqa hech qaerda bo‘lmagan ahamiyatga ega. 
Inson - hamma narsadan yuqori. U buyuk kuchdir. Shu sababli kompaniyalar tobora 
ko‘proq kadrlar bilan bog‘liq masalalarga e‘tibor qaratmoqdalar. Chunki umuman 
olganda odamlar ishlaydilar. Firmaning gullab-yashnashi yoki inqirozga uchrashi 
ularga bog‘liq«
2
. Shu sababli bo‘lsa kerak, Yaponiya firmasi «Matsusita» quyidagi 
shiorni tanlab olgan: «narsalarni yaratishdan avval «Matsusita» kadrlarni yaratadi»
3
. 
Bugungi kunda O‘zbekistonda turli mulkchilik shaklidagi, turli soha va 
tarmoqlarga taaluqli 300 mingdan ortiq korxona mavjud bo‘lib, ulardan 280 mingtasi 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari hisoblanadi. Ularning ishlab 
chiqarish faoliyati, shubhasizki, rejalashtirish va boshqarish obyekti bo‘lib, bozorga 
va iste‘molchilar talabini qondirishga yo‘naltiriladi. 
Amaliyotning ko‘rsatishicha, ishlab chiqarish faoliyatini rejalashtirishda har bir 
korxona o‘zining bugungi kundagi va kelajak uchun strategiyasini belgilab oladi. 
2
Ким У Джунг. Этот великий мир бизнеса. М., «Руслит», 1992, с. 106. 
3
Якокка Ли. Карьера менеджера. М., «Прогресс», 1990, с.17. 

---

28 
Shu sababli rejalashtirish korxonani rivojlantirish strategiyasidan ajralmas bo‘lib, 
buni quyidagi sxema yordamida aks ettirish mumkin (3.1-rasm).