97
miqdori.
Boshqacha aytganda real ish haqi – bu nominal ish haqining «xarid
etish» qobiliyati. O‘z-o‘zidan aniqki, real ish haqi
nominal ish haqiga va xarid
qilinadigan tovarlar (va xizmatlar) narxiga bog‘liq. Shunday ekan,
real ish haqi
boshqa sharoitlar bir xil bo‘lganda, nominal ish haqiga to‘g‘ri mutanosibdir va
iste’mol buyumlari va xizmatlar narxining darajasiga teskari mutanosibdir. Bu
miqdorlar nisbatini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin:
Р
V
V
н
p
,
bu yerda: V
P
- real ish haqi ; V
H
- nominal ish haqi ; R - iste’mol buyumlari va
xizmatlarning narx darajasi.
Nominal ish haqi ishlab topilgan
pul daromadi darajasini, real ish haqi esa
xodimlarning iste’moli va farovonlik darajasini tavsiflaydi.
Ish haqini tashkil etishda uning ikkita asosiy shakli:
vaqtbay va ishbay
shakllari farqlanadi.
Vaqtbay ish haqi
xodimning malakasi, mehnatining sifati
va ishlagan vaqtiga qarab to‘lanadigan ish haqidir
.
U odatda mehnatning
natijalarini aniq hisoblab bo‘lmaydigan, balki ular aniq vazifalar doirasini bajarish
bilan belgilanadigan vaqtda (masalan, injener-texnik xodimlar va xizmatchilar,
sozlovchilar, elektromontyorlar va shu kabilarga haq to‘lashda)
yoki mahsulot
ishlab chiqarish texnologik jarayonining borishi bilan belgilanadigan va bevosita
ishchiga bog‘liq bo‘lmagan paytlarda (masalan konveyerlar va avtomat liniyalarida
ishlash) qo‘llaniladi.
Ishbay ish haqi
Dostları ilə paylaş: 
