Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

55
О
n o

---

rang k o ‘rsatkichini aniqlash y o ‘li bilan ham qon tarkibidagi 
gem oglobin m iqdori to ‘g ‘risida fikr yuritish mumkin. Q onning rangi 
k o ‘rsatkichini aniqlash bilan biz qondagi har bir eritrotsitning 
tarkibidagi 
gem oglobin 
to ‘g ‘risida 
m uloxaza 
yurita 
olamiz. 
M asalan: 1mm
3
qonda 5mln eritrotsit bor deb faraz qilaylik. 100ml. 
qon tarkibida 16,67gr. gem oglobin b o ‘lsin. Bu vaqtda 1mm
3
qon 
tarkibida 0,000166 yoki 166mg. gem oglobin b o ‘ladi. Dem ak har bir 
eritrotsit 
tarkibida 
166/5mln=33mg 
gem oglobin 
bor. 
33mg. 
gem oglobin, y a ’ni bitta eritrotsit tarkibidagi gem oglobin m iqdori 
shartli ravishda 
lg r.g a teng deb olinib, norm al qon rang 
k o ‘rsatkichining darajasi deb hisoblanadi.
Qondagi gem oglobin m iqdori organizm ning turli holatlariga 
b o g ‘liqdir. Y osh hayvonlar hayotining dastlabki davrida qondagi 
gem oglobin m iqdori katta hayvonlardagiga nisbatan k o ‘proq b o ‘ladi. 
Yangi tu g ‘ilgan qorako‘l q o ‘zilarining qonida gem oglobin m iqdori 
o ‘rtacha 16-18 gr.% ni tashkil qilishi kuzatishlarim izdan m a’lum, 
keyinchalik, 
birnecha 
kun 
o 'tish i 
bilan 
ularning 
qonidagi 
gem oglobin m iqdori bir oz kam ayib, 
10
-
12
gr.% ga teng b o ‘lib 
qoladi.
7-jadval
Odam va hayvonlar qonidagi
H ayvonlar 
ning turlari
G em oglobinning 
m iqdori (gram% )
1
.
Odam
13,5(11-15)
2
.
Ot
11(8-15)
3.
Qoramol
12(9-14)
4.
Q°‘y
12,5(9-14)
5.
Echki
10,6(7-14)
6
.
Tuya
15,2
7.
It
13,6
O rganizm m uskullaridagi gem oglobinning m ioglobin deb 
ataluvchi xili bor. U ning prostetik guruhsi - gem gem oglobin 
tarkibidagi shunday guruhga o ‘xshaydi. Oqsil qism i - globin 
gem oglobin globiniga qaraganda pastroq m olekulyar o g ‘irlikka ega: 
odam m ioglobini organizm dagi jam i kislorodning 14% ini biriktira 
oladi. U faol ishlayotgan muskul, suvga shum g‘uvchi odam va 
hayvonlar 
m uskulining 
kislorod 
bilan 
ta ’m inlanishida 
katta
56

---

a h a m iy a tg a e g a , s h u n in g u c h u n h a m b u m o d d a o tla r n in g m u s k u lid a , 
k o ‘p c h i l i k s u v h a y v o n l a r i n i n g m u s k u lid a a y n iq s a , k o ‘p r o q b o ‘la d i.