kiradi. To'y, “o'rtakash”lari notiqligi - bu holatda “o'rtakash”- ning notiqligi uning bilim saviyasi bilan bog'liq. Ba'zilarining gaplari tutruqsiz, ba'zilari ma'nili Notiqlik bilan to'yni boshqaradi. Ular orasida bilimsizlari bo'lsa, notiqligi ham bachkanalashib bora- veradi. Ular s.o'zlarining ohanggi bilan, baland ovozi bilan to'y yig'inni boshqaradi. Bunday no'noq o' rtakashlami notiq deyish qiyin. Ko'pincha obro'li to'ylarni aktyorlar boshqarmoqda. Ular- ning nutqida “o'rtakash”lar notiqligini kuzatish mumkin. Bularga qo'shim cha Notiqlikning yana bir qancha mayda turlariga og'zaki suhbat, bahs-munozara, suhbat-semenar, oilada va do'st tengqurlar o'rtasidagi Notiqlik ham kiradi. Notiqlik san'atining shakllari ham mavjud bo' lib, bular mono- logik va diologik notiqlik hisoblanadi. Monologik notiqlikka ma'ruza, muzokora kabilar kirsa, diologik notiqlik - bahs-munoza ra, suhbat kabilami qamrab oladi. Notiq monologik nutqida tayyor matndan foydalanish imkoniyatiga ega. Biroq diologik notiqlik bundan mustasno. Buning ustiga munozara va bahs jarayonida amal qilinishi lozim bo'lgan omillarga qat'iy amal qilish talab etiladi. B u lar quyidagilar: M illiy-madaniy qoidalarga amal qilish, m illiy etikaga rioya qilish, raqibining gapini bo'lm aslik, suhbatdoshga hurmat, reglamentga rioya qilish, eng muhimi sabrli bardoshli bo'lish, o'zini tuta bilish, tiliga to'g'ri kelgan har bir so'zni aytishdan o'zini tiyish, 82
liar bir so'zni o'ylab gapirish, ya'ni, “etti o'lchab, bir kesish", kes-
