O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

J. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan
tanishtirish yo ’llari
Mashg'ulotlar bolalarga ta'lim va tarbiya berishning asosiy vosilasi hisoblanadi. 
Dasturda belgilangan bilim va malkalarni tarbiyachi ta'lim tamoyillari asosida bolalar 
o’zlashtira oladigan qilib tashkil etadi.
Kundalik hayotda kuzatish, o’yin, mehnat vaqtida bolalarning shaxsiy bilimlari 
yig’ilik boradi. Mashg’ulotlar ularni aniqlash va sistemalashtirish imkonini beradi. 
bolalarni tabiat bilan tanishtirishning xilma-xil yo’Ilari mavjud.
Ч.
Г
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat
bilan tanishtirish yo'llari
mashg’ulotlar
o'tkazish
o’yinlar
o’vnash
kundalik hayot 
ishlari
ekskursiya
mehnat
Mashg’ulotlarning ayrimlarida boshlang’ich bilimlar shakllantiriladi. Buning 
uchun tarbiyachi kuzatish, rasmlarni ko’rish, badiiy asarlarni hikoyalarni o’qish. 
diafiim va shunga o ’xshashalarni ko’rsatishdan foydalanadi. Boshqa mashg'ulotlarda 
esa bilimlar aniqlanadi, kengaytiriladi va chuqurlashtiriladi. Mashg’ulotlarning bu 
xildagi suhbatlar, didaktik o’yinlar, umumlashtiruvchi so’zlardan, bolalarning 
tabiatdagi mehnatidan foydalaniladi. Barcha guruhlarda mashg’ulotlarga qo’shimcha 
sifatida maqsadli sayriar o’tkaziladi.
Ekskursiya. Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarni tabiat bilan 
tanishtirishda ta'lim berishning tashkiliy formalaridan biri ekskursiyadir. Ekskursiya 
jarayonida bolalar ona tabiat to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’ladilar. Bu tasavvur
I I I

---

labiatni ko'rish, eshitish, sezish orqali idrok etiladi. Ekskursiya jarayonida 
maklabgacha yoshidagi bolalarda tabiat, undagi bog’liqlik va uning qonuniyatlari 
to’g'risida realislik tasavvurlar hosil bo’ladi. Bu tushunchalar keyinchalik bolalar 
egallaydigan ilmiy bilimlarning asosini tashkil etadi, maktabda o ’rganiladigan labiiy 
fanlarni o'zlashtirib olishni osonlashtiradi. Tabiat to’gTisidagi bilimlardan bexabar 
bo'lish ko'pincha o ’simlik va hayvonlarga nisbatan noto’g’ri, ba'zi hollarda esa 
berahm va shafqatsiz munosabatda boMishga olib keladi. Ekskursiya bolalarni 
tabiatni o'ziga xos hodisa va voqealari bilan tanishtiribgina qolmay, balki shu bilan 
qatorda insonlarni tevarak-atrofdagi o’zgartiruvchi faoliyatining natijalari bilan ham 
tanishtirib boriladi. Bu esa kishilarning yaratuvchanlik faoliyatiga hurmatini 
tarbiyalaydi va unda qatnashish xoxishini uyg’oladi. o’z oMka tabiatidan, unda 
yashovchi mehnat ahlidan g’ururlanish hissini mustahkamlaydi.
YUqoridagi tilga olingan barcha metodlar va usullar bolalarda tabiatga nisbatan 
qiziqish uyg'otadi. ularni yanada sinchkovlik bilan kuzatishga, kuzatayotgan narsa 
ustida chuqurroq o ’ylashga. fikr, bilim doirasini kengaytirishga, har xil tabiiy voqea. 
hodisalarni so'z bilan chiroyli qilib to’g’ri ifodalab berishga o'rgatadi.