Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin

96  

Yatabla gþndÿrilÿcÿk dustaqlarû hÿbsxana qÿrargahûna 

gÿtirilÿn kimi ømon edilir, sonra isÿ qÿrargahûn iki taxta masa 

vÿ bir skamya qoyulmuø ehtiyat otaüûna salûrdûlar. Ømona 

mayor Mûøin þzö nÿzarÿt edirdi, arabir otaüa polkovnik-ley-

tenant Klimentyev dÿ gÿlirdi. Øiøman, gÿrginlikdÿn bÿnþv-

øÿyi rÿng almûø mayora torba vÿ ÷amadanlarûn östönÿ ÿyil-

mÿk  (bu  iø  onun  rötbÿsinÿ  dÿ  yaraømûrdû)  rahat  deyildi, 

lakin onun burada olmasû nÿzarÿt÷ilÿri ruhlandûrmaya bil-

mÿzdi.­Onlar­sÿylÿ­dustaqlarûn­ÿsэi-ösэölÿrini,­boü÷alarûnû,­

cûr-cûndûrlarûnû tþköødörör, yazûlû øeylÿrÿ isÿ lap ÷ox diqqÿt 

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

927

yetirirdilÿr.  Tÿlimata  gþrÿ,  xösusi  hÿbsxanadan  gedÿnlÿr 

þzlÿri ilÿ bir qûrûq da olsa yazûlû, øÿkilli vÿ ya östöndÿ nÿ isÿ ÷ap 

olunmuø kaüûz apara bilmÿzdilÿr. Buna gþrÿ dÿ dustaqlarûn 

hamûsû bötön mÿktublarûnû yandûrmûø, ixtisaslarû özrÿ qeyd 

dÿftÿr÷ÿlÿrini mÿhv etmiø vÿ kitablarûnû baüûølamûødûlar. 

Dustaqlardan  biri,  möddÿtinin  bitmÿsinÿ  altû  ay  qalmûø 

möhÿndis Romaøov (o artûq on iki il yarûmûnû ÷ÿkmiødi), hid-

roelektrik  stansiyalarûnûn  quraødûrûlmasûna  aid  bþyök  bir 

qovluq qÿzet vÿ jurnallardan kÿsilmiø vÿrÿq, qeyd vÿ hesab la-

malar aparûrdû (o, Krasnoyarsk vilayÿtinÿ gþndÿrilÿcÿyinÿ vÿ 

orada ixtisasû özrÿ iølÿyÿ bilÿcÿyinÿ ömid edirdi). Bu qov luüa 

artûq möhÿndis-polkovnik Yakonovun þzö baxmûø vÿ altûnda 

dÿrkÿnarûnû  da  qoymuø  olsa  da,  mayor  Øikin  onu  Øþbÿ yÿ 

gþndÿrsÿ vÿ orada da qovluüa icazÿ verilmiø olsa da, Roma-

øovun bir ne÷ÿ aylûq ÿziyyÿtlÿri hÿdÿr getdi. Qov luüu gþtöröb 

apardûlar  vÿ  möhÿndis  Romaøov  donuq,  hÿr  øeyÿ  þyrÿømiø 

gþzlÿri ilÿ onun dalûnca baxa-baxa qaldû. Bir vaxt lar þzö haq-

qûnda ÷ûxarûlan þlöm hþkmönö dinlÿmÿli, mal vaqon la rûn da 

Mos kva dan  Sovet  limanûna  kimi  sonu  bilin mÿ yÿn  yataba 

davam gÿtirmÿli olmuødu, Kolûmada quyu da ayaüûnû bad ya-

nûn altûna qoymuødu ki, badya bal dûrûnû sûn dûr sûn, qöt bar xasû 

döøÿrgÿdÿ ömumi iølÿrdÿ qa÷ûl maz þlömön dÿn xÿs tÿ xa na da 

yatmaqla  canûnû  qurtara  bilmiødi.  Èdi  isÿ  onillik  zÿh mÿ ti nin 

mÿhv edildiyinÿ gþrÿ he÷ aülamaüa belÿ dÿymÿzdi.

O biri dustaq, balacaboy, bazar gönö corablarûnû bþyök 

sÿylÿ  yamamûø  daz  konstruktor  Syomuøkin,  ÿksinÿ,  tÿzÿ 

adam idi, cÿmi iki ilÿ yaxûn hÿbsxanalarda yatmûø vÿ øaraø-

kada olmuødu, indi isÿ döøÿrgÿyÿ gþndÿrilmÿyindÿn hÿd siz 

qorxuya döømöødö. Yatab qarøûsûnda qorxusuna vÿ naömid-

liyinÿ  baxmayaraq,  ailÿvi  möqÿddÿs  vÿ  ÿziz  saydûq larû  Ler-

mon tovun balaca bir cildini þzö ilÿ aparmaq istÿyirdi. Mayor 

Mûøinÿ  yalvarûrdû  ki,  cildi  ona  qaytarsûn,  uøaq  kimi  mÿyus 

olmuødu vÿ bununla da tÿcröbÿli dustaq larûn hisslÿrini tÿhqir 

edirdi.  Syomuøkin  hÿtta  polkovnik-leytenantûn  kabinetinÿ 

ke÷mÿyÿ dÿ cÿhd etdi (onu burax ma dûlar) vÿ birdÿn kitabû 

928

kirvÿnin  ÿlindÿn  qaparaq  (qorxu sun dan  kirvÿ  qapûya  tÿrÿf 

atûldû), aülagÿlmÿz bir qövvÿ ilÿ onun yaøûl basmanaxûø cildini 

qoparûb  bir  tÿrÿfÿ  atdû,  tÿlaø  i÷indÿ,  aülaya-aülaya  kitabûn 

vÿrÿqlÿrini zolaq-zolaq cûr maüa baøladû:

– Alûn! Yeyin! Tûxûn! – deyÿ-deyÿ cûrûlmûø vÿrÿqlÿri otaq 

boyu sÿpÿlÿdi.

Ømon davam edirdi.

Ømondan  ÷ûxan  dustaqlar  bir-birlÿrini  göclÿ  tanûya 

bilir dilÿr: komanda özrÿ gþy kombinezonlarûnû bir topaya, 

östö damüalû alt paltarlarûnû baøqa topaya, hÿlÿ cûndûra dþn-

mÿmiø  paltolarûnû  isÿ  ö÷öncö  topaya  ataraq,  onlar  indi  þz 

paltarlarûnû, ya da ki, kþhnÿ dÿyiøiklÿrini geyirdilÿr. Øaraø-

kada  xidmÿt  etdiklÿri  illÿr  ÿrzindÿ  onlar  ÿyinlÿrinÿ  paltar 

da  qazana  bilmÿmiødilÿr.  Bu,  mödiriyyÿtin  simicliyi  vÿ  ya 

yara mazlûüû  deyildi.  Mödiriyyÿt  dÿ  möhasibatûn  iti  gþzlÿri 

qarøûsûnda hesabat vermÿli olurdu. 

Buna gþrÿ dÿ qûøûn oülan ÷aüû olmasûna baxmayaraq, alt 

paltarlarû ÿllÿrindÿn alûnmûø dustaqlardan bÿzilÿri øaraøkaya 

gÿlÿrkÿn tÿhvil verdklÿri kirli, uzun illÿr boyu torbalarûnda 

qalmûø  tuman-kþynÿklÿrini  geymÿyÿ  mÿcbur  olmuødular. 

Baø qalarû isÿ yþndÿmsiz döøÿrgÿ ÷ÿkmÿlÿrini (kimin torba-

sûn dan  bu  cör  döøÿrgÿ  ÷ÿkmÿlÿri  ÷ûxûrdûsa,  onlarûn  “azad-

lûqda” geyinilÿn qaloølu botinkalarûnû alûrdûlar), uzun boüaz 

kirza ÷ÿkmÿlÿrini, lap bÿxti gÿtirÿnlÿr isÿ ke÷ÿ ÷ÿkmÿ lÿrini 

ayaqlarûna ke÷irmiødilÿr.

Ke÷ÿ  ÷ÿkmÿlÿri!..  Yer  özöndÿki  bötön  canlûlarûn  ÿn 

höquq suzu vÿ gÿlÿcÿyindÿn hÿtta qurbaüadan, kþstÿbÿkdÿn, 

÷þl si÷a nûndan da az xÿbÿrdar olan dustaq, taleyin oyunlarû 

qarøû sûnda tamamilÿ mödafiÿsiz olur. ßn isti vÿ dÿrin yuva-

da belÿ o, he÷ vaxt ÿmin olmur ki, östönö almûø bu gecÿdÿ 

qûøûn dÿhøÿtlÿrindÿn sûüortalanûb; gþy haøiyÿli bir qol gecÿ-

nin  bir  vaxtû  onu  dartûb  øimal  qötbönÿ  atmayacaq.  Bax  

o zaman vay valenka geyinmÿmiø ayaqlarûn halûna! Èki don-

muø buz par÷asû kimi onlarû Kolûmada, yök maøûnûnûn kuzo-

vunda qoyub döømÿli olacaq. Ke÷ÿ ÷ÿkmÿlÿri olmayan dus-

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

929

taq bötön qûøû gizlÿnmÿyÿ ÷alûøûr, yalan danûøûr, ikiözlö lök 

edir,  yaramaz  insanlarûn  tÿhqirlÿrinÿ  dþzör,  ya  da  ki  þzö 

baø qa larûna zölm verir, tÿki qûø yatabûna döømÿsin. Amma 

ayaüûnda ke÷ÿ ÷ÿkmÿlÿri olan dustaq qayüûsûz olur. Mödi-

riyyÿtin gþzönÿ øax baxûr vÿ özöndÿ Mark Avreli tÿbÿssömö, 

cörÿtlÿ dolanma vÿrÿqÿsini alûr. 

×þldÿ  isi  olmasûna  baxmayaraq,  valenkalarû  olanlarûn 

hamûsû,  o  cömlÿdÿn  dÿ  Nerjin  vÿ  Xorobrov,  hÿm  onlarû 

þzlÿrinÿ yök elÿmÿmÿk, ÿn ÿsasû isÿ onlarûn gömrahlaødûrûcû 

hÿrarÿtini hiss etmÿk ö÷ön ayaqlarûnû ke÷ÿ ÷ÿkmÿlÿrÿ soxub 

tÿkÿbbörlÿ otaqda gÿziøirdilÿr. Bu gön Butûr hÿbsxanasûna 

gedÿcÿkdilÿr, orada isÿ he÷ dÿ øaraøkada olduüundan soyuq 

deyildi.  Tÿkcÿ  qorxmaz  Gerasimovi÷in  øÿxsi  he÷  nÿyi  yox 

idi, kaptenarmus da ona “dÿyiøiklik ö÷ön” ÿyninÿ enli gÿlÿn, 

he÷  cör  döymÿlÿnmÿk  istÿmÿyÿn  “geyinilmiø”  uzunqol 

sûrûqlû, eynilÿ dÿ “iølÿnmiø” kötburun kirza ÷ÿkmÿ vermiødi. 

Gþzöndÿki  pensne  bu  paltarda  onu  xösusilÿ  gölmÿli 

gþs tÿrirdi. 

Artûq ømonu ke÷miø Nerjin razû gþrönördö. Hÿlÿ dönÿn 

göndöz, tezliklÿ yatabla gþndÿrilÿcÿyini hiss edÿrÿk, o, baø-

qa larûnûn  baøa  döømÿyÿcÿklÿri  tÿrzdÿ  –  gah  sait  sÿs lÿri 

burax maqla, gah da rus, ingilis, alman, latûn, þzö dÿ qûsal-

dûl­mûø­sþzlÿri­ilÿ­–­karandaøla­sûx­yazûlmûø­iki­vÿrÿqя­hazûr-

la­mûødû.­Vÿrÿqяlÿri­ømondan­ke÷irmÿk­ö÷ön­Nerjin­onlarû­

xûrda-xûrda  doüradû,  adÿtÿn,  kaüûzû  birbaøa  tÿyinatû  özrÿ 

iølÿt mÿ yÿndÿ  ÿzÿn  kimi  ÿzdi  vÿ  döøÿrgÿ  øalvarûnûn  cibinÿ 

qoydu.­Axtarûø­vaxtû­nÿzarÿt÷i­vÿrÿqяlÿri­gþrdö,­amma­döz­

baøa­ döø­mÿyÿrÿk,­ dÿymÿdi.­ Èndi­ dÿ­ vÿrÿqяlÿri­ øeylÿrinin­

ara sûna qoysaydû, þzö ilÿ kameraya gþtörmÿsÿydi, bundan 

sonra da salamat qala bilÿrdi. 

Vÿrÿqяlÿrdÿ­bu­gön­yandûrdûüû­kaüûzlardan­gþtörölmöø­

bÿzi faktlar vÿ fikirlÿr tezis øÿklindÿ qeyd olunmuødu. 

Ømon  baøa  ÷atdû,  iyirmi  dustaüûn  hamûsûnû,  aparmaüa 

icazÿ verilmiø øeylÿri ilÿ birgÿ boø gþzlÿmÿ otaüûna saldûlar, 

qapûnû onlarûn dalûnca qûfûlladûlar, qapûnûn aüzûna qarovul÷u 

930

da qoyub, dustaqlarû aparmaq ö÷ön gÿlÿcÿk maøûnû gþzlÿ-

mÿyÿ baøladûlar. Bir nÿfÿr nÿzarÿt÷iyÿ dÿ pÿncÿrÿlÿrin altûnda 

gÿziømÿk,  nahar  fasilÿsindÿ  gedÿnlÿri  yola  salmaq  ö÷ön 

gÿlÿ bilÿcÿk dustaqlarû yaxûn buraxmamaq tapøûrûlmûødû.

Belÿcÿ, gedÿn iyirmi nÿfÿrin øaraøkada qalacaq iki yöz 

altmûø bir nÿfÿrlÿ ÿlaqÿlÿri tam kÿsilmiødi.

Yatabla gþndÿrilÿnlÿr hÿlÿ burada idilÿr, hÿm dÿ artûq 

burada deyildilÿr. 

ßvvÿlcÿ þz øeylÿri östöndÿ vÿ skamyalarda necÿ gÿldi 

yerlÿøÿrÿk, susurdular. 

Hÿr biri ømon haqqûnda fikirlÿrini tamamlayûrdû: onlar-

dan nÿlÿr alûnûb vÿ nÿlÿri ke÷irÿ biliblÿr. 

Bir  dÿ  øaraøka  haqqûnda:  hansû  nemÿtlÿrdÿn  mÿhrum 

oldular,  möddÿtlÿrinin  hansû  hissÿsini  burada  yaøayûblar, 

hansû hissÿsi isÿ qalûr. 

Dustaqlar vaxtû saymaüû ÷ox sevirlÿr: hÿm artûq itirilmiø, 

hÿm dÿ itirilmÿyÿ mÿhkum vaxtlarûnû. 

Bir  dÿ  dÿrhal  ÿlaqÿ  yarada  bilmÿyÿcÿklÿri  yaxûnlarûnû, 

yenÿ onlardan kþmÿk xahiø etmÿli olacaqlarûnû döøö nör dö-

lÿr, ÷önki QULaq elÿ bir þlkÿdir ki, göndÿ on iki saat iølÿyÿn 

yekÿ kiøi þzönö yemÿklÿ tÿmin etmÿk iqtidarûnda olmur. 

Hÿm dÿ onlarû yataba gÿtirib ÷ûxarmûø sÿhvlÿri vÿ øöurlu 

surÿtdÿ qÿbul etdiklÿri qÿrarlarû barÿdÿ döøönördölÿr.

Hara gþndÿrilÿcÿklÿri haqda döøönördölÿr. Yeni yerdÿ 

onlarû nÿ gþzlÿyÿcÿyini. Orada necÿ yerbÿyer olacaqlarûnû. 

Hÿr  kÿsin  fikirlÿri  bir  axarla  gedirdi,  amma  onlardan 

he÷ biri øad deyildi.

Hÿr kÿs tÿsÿlli vÿ ömid gþzlÿyirdi.

Bu sÿbÿbdÿn dÿ onlarûn, bÿlkÿ dÿ, döøÿrgÿyÿ yox, baøqa 

øaraøkaya gþndÿrilÿcÿklÿri barÿdÿ sþhbÿt tÿzÿdÿn baø la yan-

da ÿvvÿl buna inanmayanlar da diqqÿt kÿsildilÿr. 

Mÿsih  dÿ  Hefsiman  baüûnda  acû  se÷imindÿn  xÿbÿrdar 

olsa da, yenÿ dÿ dua edir vÿ ömidini itirmirdi. 

×amadanûnûn  tez-tez  yerindÿn  qopan  dÿstÿyini  bÿrkit-

mÿyÿ ÷alûøan Xorobrov ucadan sþydö:

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

931

– Kþpÿk uøaüû! ßclaflar! Adi ÷amadan nÿdir ki, onu da 

dözÿldÿ bilmirlÿr! Yarûm il mayqabaüû nþvbÿ olur, yarûm il dÿ 

oktyabrqabaüû, sakit iølÿdiklÿri vaxt olur ki? Budur, hansûsa 

bir ÿclaf sÿmÿrÿli tÿklif irÿli söröb: qþvsö iki ucundan ÿyib 

dÿstÿyÿ soxmaq. Nÿ qÿdÿr ki ÷amadan boødur, davam gÿti-

rir, bÿs i÷inÿ bir øey qoyanda? Aüûr sÿnayeni inkiøaf etdi rib-

lÿr, baøûnûza dÿysin, Nikolayûn ÿn bivec kustarû utan dû üûn-

dan yerÿ girÿrdi. 

Hirslÿnmiø Xorobrov zÿrbÿ÷i ösulu ilÿ tikilmiø pe÷dÿn 

qopub  döømöø  kÿrpiclÿ  qþvsön  uclarûnû  dÿstÿyÿ  ÷almaq 

istÿyirdi. 

Nerjin  Xorobrovu  yaxøû  baøa  döøördö,  hÿr  dÿfÿ  al÷al-

dûlma,  saymamazlûq,  ÿlÿsalma,  biganÿliklÿ  rastlaødûqda 

Xorob rov þzöndÿn ÷ûxûrdû; belÿ øeylÿrdÿn necÿ sakit danûø-

maq olardû? Bÿyÿm nÿzakÿtli sþzlÿrlÿ ÿzilÿn adamûn fÿryadûnû 

ifadÿ  etmÿk  olar?  Mÿhz  indi,  döøÿrgÿ  paltarû  geyinÿndÿn 

sonra,  döøÿr gÿyÿ  yola  döømÿyÿ  hazûrlaøarkÿn,  Nerjin  þzö 

dÿ  hiss  edirdi  ki,  kiøi  azadlûüûnûn  vacib  elementlÿrindÿn 

birinÿ qayû dûr: hÿr beøinci sþz sþyöø olmalûdûr. 

Romaøov tÿcröbÿsizlÿrÿ dustaqlarûn, adÿtÿn, hansû yol-

larla  aparûldûüûnû  danûøûr,  Qorki  vÿ  Kuybûøev  yatab  hÿbs-

xana larûnû möqayisÿ edir, birincini bÿrk tÿriflÿyirdi. 

Xorobrov taqqûldatmaüûnû kÿsdi vÿ kÿrpici hirslÿ dþøÿ-

mÿyÿ ÷ûrpûb qûrmûzû toza ÷evirdi.

– Belÿ øeylÿrÿ qulaq asa bilmirÿm! – Romaøova qûøqûrdû 

vÿ onun arûq sÿrt özöndÿ aürû ifadÿ olundu. – Qorki o yatabda 

yatmayûb,  Kuybûøev  dÿ  elÿcÿ,  yoxsa  onlarû  iyirmi  il  ÿvvÿl 

dÿfn  edÿrdilÿr.  Adam  kimi  de:  Samara  hÿbsxanasû,  Nijni 

Novqorod, Vyatka hÿbsxanalarû! Artûq iyirmini adlamûsan, 

nÿ yaltaqlanûrsan bunlara?!

Xorobrovun  coøqunluüu  Nerjinÿ  dÿ  ke÷di.  Yerindÿn 

durdu, qarovul÷uya Nadelaøini ÷aüûrtdûrdû vÿ hamûnûn eøidÿ 

bilÿcÿyi tÿrzdÿ dedi:

– Ki÷ik leytenant! Biz pÿncÿrÿdÿn naharûn artûq yarûm saat 

bundan ÿvvÿl baølandûüûnû gþrörök. Bizÿ niyÿ gÿtirmirlÿr?

932

Ki÷ikcÿ utancaqlûqla bir ayaüûnû gþtöröb o birisini qoydu 

vÿ dustaqlarûn dÿrdinÿ øÿrik olurmuø kimi dillÿndi:

– Bu gön siz... tÿminatdan ÷ûxarûlmûsûnûz...

– Necÿ yÿni ÷ûxarûlmûøûq? – arxasûnda onu mödafiÿ edÿn 

uüultunu duyan Nerjin qÿtiyyÿtlÿ dedi:

–  Hÿbsxana  rÿisinÿ  mÿruzÿ  edin  ki,  naharsûz  biz  he÷ 

yerÿ gedÿn deyilik! Vÿ þzömözö göclÿ maøûna mindirmÿyÿ 

imkan vermÿyÿcÿyik!

–­Yaxøû,­mÿn­mÿruzÿ­edÿrÿm!­–­Кi÷ikcÿ­dÿrhal­tÿslim­

oldu. Tÿqsirkar bir gþrkÿmlÿ hÿbsxana rÿisinin yanûna tÿlÿsdi. 

Bu  iøÿ  baø  qoøub-qoømamaq  barÿdÿ  he÷  kÿs  döøön-

mördö.  Varlû  azad  adamlarûn  bu  cör  vasvasû  alicÿnablûüû 

dus taqlar ö÷ön qÿribÿlikdÿn baøqa bir øey deyildi. 

– Dözdör!

– Sörö onlarû!

– Atûrlar, ÿclaflar!

– Simic kþpÿk uøaüû! Ö÷ illik xidmÿtimiz möqabilindÿ 

bircÿ nahara da qûymadûlar!

– Getmÿyÿcÿyik! ×ox sadÿ! Nÿ edÿ bilÿrlÿr bizÿ?

Hÿtta mödiriyyÿtlÿ hÿmiøÿ sakit vÿ dinc davranan adam-

lar  da  indi  cörÿtlÿnmiødilÿr.  Yatab  hÿbsxanalarûnûn  azad 

kölÿk lÿri  onlarûn  özönÿ  ÿsmÿyÿ  baølamûødû.  Bu  sonuncu 

nahar­ qarøûda­ aylar­ vÿ­ illÿr­ boyu­ udmalû­ olacaqlarû­ щорра-

qabaüû  son  dÿfÿ  doyunca  yemÿk  imkanû  deyildi;  bu  son 

ÿtli nahar onlarûn insanlûq lÿyaqÿtlÿrinin tÿsdiqlÿnmÿsi idi. 

Hÿtta hÿyÿ candan boüazlarû qurumuø, nahar etmÿyÿ hallarû 

qalma mûø  dustaqlar  belÿ  dÿrdlÿrini  unudaraq  bu  naharû 

gþz lÿyir vÿ tÿlÿb edirdilÿr. 

Mÿtbÿxi qÿrargahla birlÿødirÿn cûüûr pÿncÿrÿdÿn gþrö nör-

dö. Gþrönördö ki, odun doüranûlan yerÿ dal-dalû yök maøûnû 

yaxûn laødû vÿ maøûnûn kuzovunda budaqlarû bortlar dan qûra-

üa  ÷ûxan  iri  bir  köknar  aüacû  var.  Hÿbsxananûn  tÿsÿr rö fat 

mödiri kabinadan döødö, kuzovdan isÿ nÿzarÿt÷i tullandû. 

Bÿli, polkovnik-leytenant sþzönön östöndÿ durmuødu. 

Sabah-birisi­gön­köknarы­yarûmdairÿvi­otaqda­qoyacaqdûlar,­

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

933

uøaqlarûndan ayrû döøÿrÿk þzlÿri uøaüa dþnmöø dustaq ata-

lar ondan oyuncaqlar (bu oyuncaqlarûn hazûrlanmasûna sÿrf 

olunacaq iø vaxtûna heyiflÿri gÿlmÿyÿcÿkdi), Klaranûn sÿbÿ-

tini, øöøÿ qÿfÿsÿ salûnmûø  lÿkÿsiz ay asacaq, bûülû, saqqallû 

kiøilÿr talelÿrinin canavar ulartûsû altûnda ÿl-ÿlÿ verib acû bir 

tÿbÿssömlÿ dþvrÿ vuracaqdûlar:

Kцknar meøÿdÿ doьuldu,

Meøÿdÿ boya-baøa ÷atdû.

Pÿncÿrÿnin altûnda gÿziøÿn nÿzarÿt÷inin möhasirÿyÿ alûn-

mûø pÿncÿrÿlÿrÿ tÿrÿf can atan vÿ ÿllÿrini gþyÿ qaldûraraq uca-

dan nÿ isÿ deyÿn Pryan÷ikovu necÿ qovduüu da gþrönördö.

Ki÷iciyin qayüûlû halda mÿtbÿxÿ, sonra da qÿrargaha, son ra 

yenÿ mÿtbÿxÿ vÿ yenÿ qÿrargaha girib-÷ûxmaüû da gþrö nördö.

Pÿncÿrÿdÿn  bir  dÿ  gþrönördö  ki,  Spiridona  naharûnû 

axûra  kimi  yemÿyÿ  imkan  vermÿyÿrÿk,  köknarû  maøûndan 

döøörtmÿyÿ qovdular. Spiridon gedÿ-gedÿ bûülarûnû silir vÿ 

kÿmÿrini yenidÿn baülayûrdû. 

Nÿhayÿt,­ Кi÷ikcÿ­ qa÷araq­ mÿtbÿxÿ­ girdi­ vÿ­ bir­ azdan­

i÷ÿ ridÿn ÿllÿrindÿ bidon iki aøpaz qadûn aøpaz øagirdi ilÿ ÷ûx-

dûлар.­Dallarûnca­gÿlÿn­ö÷öncö­qadûnûn­ÿlindÿ­isÿ­gþy­nim÷ÿ­

qalaüû vardû. Söröøöb qablarû sûndûracaüûndan qor xan qadûn 

dayandû. Ki÷ikcÿ geri qayûdûb nim÷ÿlÿrin bir his sÿ sini ondan 

aldû.

Otaqda qÿlÿbÿ canlanmasû baølandû.

Naharû qapûnûn aüzûna gÿtirdilÿr. Buradaca, masanûn bir 

qûraüûnda øorbanû nim÷ÿlÿrÿ ÷ÿkmÿyÿ baøladûlar, dustaqlar 

nim÷ÿlÿri  gþtöröb  þz  könclÿrinÿ  aparûr,  pÿncÿrÿ  altlûüûna, 

÷amadanlarûn östönÿ qoyub yemÿyÿ baølayûrdûlar. Bÿzilÿri 

ayaq  östöndÿ  yemÿyÿ  ÷alûøûr,  bÿzilÿri  dÿ  sinÿlÿrini  yanûna 

skamya qoyulmamûø masaya sþykÿyib nahar edirdilÿr.

Ki÷ikcÿ xþrÿkpaylayanlarû gþtöröb getdi. Otaüa yemÿk 

vaxtû ÷þkmÿli olan bir sakitlik ÷þkdö. Bircÿ øeyi fikirlÿ øir-

di lÿr:  øorba  pis  deyildi,  bir  az  yavan  da  olsa,  ÿt  tamû  hiss 

olunurdu; bax bu qaøûüû, sonra bu qaøûüû, sonra da östöndÿ 

934

yaü  ulduzcuqlarû  vÿ  hÿll  biøib  ÿrimiø  ÿt  liflÿri  olan  daha 

bir  qaøûüû  aüzûma  aparûram;  isti  øorba  boüazûmdan  ke÷ir, 

qarnûma döøör – yeni qövvÿni vÿ yeni qidanû þncÿdÿn duyan 

qanûm vÿ ÿzÿlÿlÿrim bayram edirlÿr. 

“Arvadlar  ÿtÿ  gþrÿ  ÿrÿ  gedir,  kiøilÿr  øorbaya  gþrÿ 

evlÿnirlÿr” – Nerjinin yadûna bir mÿsÿl döødö. Hÿmin mÿsÿli 

belÿ baøa döøördö: kiøi, demÿli, ÿt tapûb gÿtirÿcÿk, arvad isÿ 

o  ÿtdÿn  øorba  biøirÿcÿkdi.  Mÿsÿllÿri  fikirlÿøib  tapan  xalq 

yalan  danûømûr  vÿ  þzöndÿn  bþyök  ideyalar  qondarmûrdû. 

Bötön mÿsÿllÿrindÿ xalq þzö haqqûnda Tolstoyun vÿ Dosto-

yev skinin etiraflarûndan da a÷ûq idi. 

Øorba sona yaxûnlaødûqda, alömin qaøûqlarûn nim÷ÿlÿrin 

dibindÿki qalûqlarû da yûümaüa baølamalarûndan sonra kim-

sÿ uzada-uzada dedi:

– Bÿli-i..

Otaüûn köncöndÿn onun sÿsinÿ sÿs verdilÿr:

– Pÿhriz tutun, qardaølar!

Tÿnqidbazlardan kimsÿ ÿlavÿ etdi:

– Bir dÿ belÿ øey yemÿyÿ þmrömöz bÿs edÿcÿkmi!

Bu zaman Xorobrov qaøûüûnû boøalmûø nim÷ÿsinÿ vura-

raq, sÿsindÿ getdikcÿ artan bir etirazla aydûn øÿkildÿ dedi:

– Yox, dostlar, elÿ deyil, bÿla i÷rÿ ÿt yemÿkdÿn yavan 

÷þrÿk yaxøûdûr!

Ona cavab verÿn olmadû. 

Nerjin  nim÷ÿni  dþyÿclÿmÿyÿ  vÿ  ikincini  tÿlÿb  etmÿyÿ 

baø ladû.

Dÿrhal­Кi÷ikcÿ­gÿlib­÷ûxdû.

– Yediniz? – yatabla gþndÿrilÿnlÿrÿ xoø bir tÿbÿssömlÿ 

nÿzÿr  saldû.  Özlÿrdÿ  toxluqdan  doüan  hÿlimlik  ifadÿsinin 

yarandûüûna ÿmin olandan sonra hÿbsxana tÿcröbÿsinin ona 

vaxtûndan ÿvvÿl a÷mamaüû mÿslÿhÿt gþrdöyö bir sirri a÷dû: 

ikinci isÿ qalmayûb. Artûq qazanû yuyurlar. Baüûølayûn. 

Nerjin dustaqlara baxa-baxa fikirlÿødi: hay-köy qaldûr sûn, 

yoxsa buna ehtiyac yoxdur? Lakin øorbadan sonra hamû nûn 

hirsi soyumuø, hamû sakitlÿømiødi.

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

935

– Bÿs ikinciyÿ nÿ idi? – kimsÿ qalûn sÿslÿ soruødu.

–­Raqu,­–­Кi÷ikcÿ­utancaqlûqla­cavab­verdi.

Ah ÷ÿkdilÿr.

Ö÷öncönö isÿ ömumiyyÿtlÿ, yadlarûna salmadûlar. 

Divarûn arxasûnda avtomobil möhÿrriki uüuldadû. Ki÷i-

ciyi ÷aüûrdûlar vÿ bununla da onun canûnû qurtardûlar. Dÿh-

lizdÿ polkovnik-leytenant Klimentyevin ciddi sÿsi eøidildi.

Bir-bir ÷ûxarmaüa baøladûlar. 

Øÿxsi iølÿr özrÿ adbaad ÷aüûrmûrdûlar, ÷önki dustaqlarû 

Butûrkaya  kimi  øaraøka  möhafizÿ÷ilÿri  möøayiÿt  etmÿli  vÿ 

orada tÿhvil vermÿli idilÿr. Amma sayûrdûlar. Yerdÿn dustaq 

maøûnûnûn pillÿsinÿ hamûya yaxøû tanûø olan vÿ hÿmiøÿ nÿhs 

sayûlan  addûmû  atanlarû  bir-bir  sayûrdûlar.  Èyirmi  dustaüûn 

hÿr  biri  qapûnûn  dÿmir  ÷ÿr÷ivÿsinÿ  dÿymÿsin  deyÿ  baøûnû 

aøaüû  ÿyÿrÿk  vÿ  girÿcÿyin  yanlarûna  iliøÿn  baülamalarûnûn 

aüûr lûüû altûnda bökölÿrÿk bu addûmû atdû. 

Onlarû yola salan yox idi: nahar fasilÿsi artûq qurtarmûødû, 

dustaqlarû gÿzinti hÿyÿtindÿn binanûn i÷inÿ qovmuødular. 

Maøûnûn arxasûnû döz qÿrargahûn kandarûna dirÿmiødi lÿr. 

Dustaqlar mindirilÿrkÿn itlÿrin tökörpÿrdici höröømÿsi olma-

sa da, ÿnÿnÿvi basûrûqlûq, möhafizÿ÷inin ÿsassûz, istÿr-istÿ  mÿz 

dustaqlara­ da­ sirayÿt­ edÿn,­ onlarын­ ÿtraflarûna­ gþz­ gÿz­dir-

mÿ yÿ,  döødöyö  vÿziyyÿti  araødûrmaüa  mane  olan  nara hat-

lûüû vÿ ÿlavÿ gÿrginlik yaradan tÿlÿskÿnliyi aydûn sezilirdi. 

On sÿkkiz nÿfÿr belÿcÿ maøûna mindi vÿ onlardan biri dÿ 

baøûnû qaldûrûb ne÷ÿ illÿr boyu øad vÿ kÿdÿrli anla rûnda özÿr-

lÿrinÿ kþlgÿ salmûø höndör cþkÿ aüaclarû ilÿ vidalaømadû.

Baøûnû qaldûrûb boylanan iki nÿfÿr dÿ – Xorobrov vÿ Ner-

jin – cþkÿlÿrÿ deyil, maøûnûn þzönÿ baxdûlar ki, onun hansû 

rÿnglÿ rÿnglÿndiyini gþrsönlÿr. 

Gþzlÿntilÿri tÿsdiqlÿnirdi. 

Øÿhÿrlÿrin  kö÷ÿlÿrindÿ  vÿtÿndaølar  arasûnda  vahimÿ 

yara dan qara dustaq maøûnlarûnûn øötödöyö illÿrÿ qayûtdûlar. 

Vaxt var idi, belÿ tÿlÿb olunurdu. Èndi isÿ artûq ÷oxdan ÷i÷ÿk-

lÿnmÿ  dþvrö  baølanmûødû;  dþvrön  bu  xoø  cizgilÿri  dustaq 

936

maøûnlarûnda da gþrönmÿli idi. Kiminsÿ baøûna dahiyanÿ bir 

fikir gÿldi: dustaq maøûnlarûnû ÿrzaq maøûnlarû ilÿ eyni olma-

lûdûr, onlarûn da yanlarû eyni cör ÷ÿhrayû-mavi zolaqlarla vÿ 

dþrd dildÿ yazûlmûø sþzlÿrlÿ bÿzÿnmÿlidir:

      ×þrÿk

 

         Pain

 

 

      Brot

 

 

 

  Bread

ya da ki

      ßt

             Viande

 

 

  Fleisch

 

 

 

  Meat.

Èndi dÿ, maøûna minÿrkÿn Nerjin imkan tapûb þzönö bir 

qûraüa verÿ vÿ maøûnûn östöndÿki yazûnû oxuya bildi:

Meat.

Bundan sonra onun ÿvvÿl birinci dar qapûdan, sonra isÿ 

ikinci,  ÿvvÿlkindÿn  dÿ  dar  qapûdan  ke÷mÿk  nþvbÿsi  ÷atdû. 

Kiminsÿ ayaqlarûnû tapdalayaraq, ÷amadanûnû kiminsÿ diz lÿ-

rinin östö ilÿ söröyÿrÿk ke÷ib oturdu. 

Ö÷tonluq maøûn i÷ÿridÿn bokslara, yÿni hÿr birinÿ ancaq 

bir dustaüûn göclÿ yerlÿøÿ bilÿcÿyi on dÿmir qÿfÿsÿ bþlön-

mÿmiødi.  Yox,  bu,  “ömumi”  tipli  maøûn  idi,  yÿni  istin taq 

altûn da  olanlarûn  deyil,  artûq  mÿhkum  olunmuølarûn  daøûn-

masû ö÷ön idi vÿ hÿmin sÿbÿbdÿn dÿ canlû yök tutumu da 

÷ox  idi.  Arxa  hissÿdÿ  –  barmaqlûqla  þrtölmöø  nÿfÿsliklÿri 

olan iki dÿmir qapûnûn arasûnda iki nÿfÿrin göclÿ, ayaqlarûnû 

qat la maqla yerlÿøÿ bilÿcÿyi möhafizÿ÷ilÿr ö÷ön darûsqal tam-

bur qurulmuødu. È÷ÿri qapûnû ÷þldÿn, ÷þl qapûnû isÿ i÷ÿri dÿn 

baülayaraq, möhafizÿ÷ilÿr kuzovda quraødûrûlmûø xösusi eøit-

mÿ borusu vasitÿsi ilÿ söröcö vÿ möhafizÿ rÿisi ilÿ ÿlaqÿ sax-

la yûrdûlar. Arxa tamburun hesabûna bir balaca ehtiyat boks 

da yaradûlmûødû ki, bu da mömkön qiyam÷ûnûn tÿcrid edil-

mÿsi ö÷ön nÿzÿrdÿ tutulmuødu. Al÷aq dÿmir qutuya salûn-

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

937

mûø kuzovun bötön qalan hissÿsi ömumi tÿlÿ kimi idi vÿ bu 

tÿlÿyÿ norma özrÿ mÿhz iyirmi adam salûnmalû idi. (Dÿmir 

qapûnû dþrd ÷ÿkmÿnin kþmÿyi ilÿ itÿlÿyib baülamaqla, maøû-

na daha ÷ox adam da salûrdûlar).

Bu  qardaølûq  tÿlÿsinin  ortasû  boø  saxlanûlmûø,  ö÷  tÿrÿ-

findÿ  isÿ  uzun  skamyalar  qoyulmuødu.  Kim  otura  bildisÿ, 

oturmuødu,  amma  oturanlarûn  da  gönö  hÿsÿd  aparûlasû 

deyildi:  maøûn  basûlûb  doldurulandan  sonra  onlarûn  bir-

birinÿ  dirÿnmiø  dizlÿrinin,  qatlanmaqdan  keylÿømiø  ayaq-

larûnûn östönÿ dustaqlarûn ÿøyalarû qoyulur, baøqa yer tapa 

bilmÿyÿn dustaqlar otururdular. Bu qarmaqarûøûqlûqda kim-

dÿnsÿ incimÿyin, kösmÿyin, özr istÿmÿyin mÿnasû yox idi, 

ÿn azû, bir saat yerlÿrindÿn tÿrpÿnmÿyÿ, vÿziyyÿtlÿrini dÿyiø-

mÿyÿ imkanlarû olmayacaqdû. Nÿzarÿt÷ilÿr qapûnû basdûlar, 

sonuncu nÿfÿri dÿ i÷ÿri itÿlÿyib qûfûlû øaqqûldatdûlar. 

Tamburun  ÷þl  qapûsûnû  isÿ  baülamamûødûlar.  Budur, 

daha kimsÿ arxa pillÿyÿ ÷ûxdû, tamburun barmaqlûqlû nÿfÿs-

li yi nin qabaüûnû tutdu. 

– Qardaølar! – Ruskanûn sÿsi eøidildi. – Butûrkaya istin-

taqa gedirÿm! Kim var burada? Kimlÿri aparûrlar?

Dÿrhal  sÿslÿr  partladû  –  cavab  olaraq  iyirmi  dustaüûn 

iyirmisi, eyni zamanda da iki nÿzarÿt÷i – Ruskanû susdurmaq 

ö÷ön­ vÿ­ qÿrargahûn­ kandarûndan­ polkоvnik-leytenant­ Kli-

men tyev  –  nÿzarÿt÷ilÿrin  aüûzlarûnû  a÷ûb  baxmamalarû  vÿ 

dus taq lara danûømaüa imkan vermÿmÿlÿri ö÷ön qûøqûrmaüa 

baøladû.

– Sakit olun, sizin!.. Kimsÿ bötön maøûnû sþydö. Sakit lik 

yarandû, tamburda Ruskanû tez boksa soxmaq istÿyÿn nÿza-

rÿt÷ilÿrin ayaqlarûnû altlarûna sûxûb ÿllÿømÿlÿri eøidildi. 

– Sÿni kim satdû, Ruska? – Nerjin qûøqûrdû.

– Siromaxa!

– ßc-laf! – dÿrhal uüultu qalxdû. 

– Ne÷ÿ nÿfÿrsiniz burada? – Ruska soruødu.

– Èyirmi.

– Kimlÿrdir?..

938

Artûq onu boksa salûb qapûnû baülamûødûlar. 

– Qorxma, Ruska! – ona qûøqûrûrdûlar. – Döøÿrgÿdÿ gþrö-

øÿrik! 

×þl  qapûsû  a÷ûq  olanda  maøûnûn  i÷inÿ,  az  da  olsa,  iøûq 

döøördö;  budur,  qapû  baülandû,  iki  qapûnûn  nÿfÿsliyindÿn 

sözö löb ke÷mÿk istÿyÿn iøûüûn da qarøûsûnû möhafizÿ÷ilÿrin 

baø larû  kÿsdi.  Möhÿrrik  iøÿ  döødö,  maøûn  yûrüalana-yûrüa-

lana yerindÿn tÿrpÿndi – dustaqlarûn özönÿ isÿ yalnûz sayrû-

øan iøûq øöalarû döøördö.

Kameradan kameraya bu cör sÿslÿømÿlÿr, bÿzÿn daøla 

dÿmirin arasûndan sû÷rayan bu qûüûlcûmlar hÿmiøÿ dustaq-

larûn göclö hÿyÿcanlanmalarûna sÿbÿb olur.

– Bÿs elita döøÿrgÿdÿ nÿ etmÿlidir? – Nerjin Gerasimo-

vi÷in qulaüûna qûøqûrûrdû, lakin uüultu i÷indÿ onu bir adam 

da göclÿ eøidÿ bilÿrdi. 

– Hÿmiøÿ etdiyini, amma ikiqat sÿylÿ! – Gerasimovi÷ dÿ 

qûøqûrtû ilÿ cavab verdi. 

Bir  az  gedÿndÿn  sonra  maøûn  dayandû.  Hamû  bildi  ki, 

vax taya ÷atûblar. 

– Ruska! – dustaqlardan biri qûøqûrdû. – Dþyörlÿr?

Boüuq cavab dÿrhal gÿlib ÷ûxmadû:

– Dþyörlÿr...

– Tÿpÿlÿrinÿ vurasan onlarûn, Øiøkin-Mûøkinin! – Ner jin 

qûøqûrdû. – Tÿslim olma, Ruska!

Vÿ  tÿzÿdÿn  bir  ne÷ÿ  sÿs  qûøqûrmaüa  baøladû,  hÿr  øey 

qarûødû.

Nþvbÿni ke÷dilÿr, sonra hamû saüa itÿlÿndi – bu, sola, 

øose yoluna dþnmÿk demÿk idi. 

Dþngÿdÿ  Nerjinlÿ  Gerasimovi÷in  ÷iyinlÿri  bir-birinÿ 

mþh kÿm sûxûldû. Alaqaranlûqda nÿ baø verdiyini ayûrd etmÿk 

ö÷ön bir-birinÿ baxdûlar. Artûq onlarû dustaq maøûnûnûn darûs-

qal lû üûn dan daha bþyök bir øey birlÿødirirdi. 

Qaranlûq vÿ darûsqallûqdan Èlya Xorobrovun sÿsi eøidildi.

– Eybi yox, uøaqlar, getmÿyimÿ tÿÿssöflÿnmirÿm. Øaraø-

ka dakû bÿyÿm hÿyatdûr? Dÿhlizlÿ gedirsÿn, ayaüûn Siro ma-

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

939

xaya iliøir. Hÿr beøinci nÿfÿr ÷uüuldur, ayaqyolunda cûnqû-

rûnû ÷ûxarmaüa imkan tapmûrsan, dÿrhal kirvÿ xÿbÿr tutur. 

Artûq iki ildir, bazar gönlÿrimiz yoxdur, ÿclaflar! Èø gönö dÿ 

ki, on iki saat! Èyirmi qram yaüa gþrÿ bötön beynini ver bun-

lara. Evlÿ yazûømaüû da qadaüan etdilÿr, bunlarûn babalarûna 

lÿnÿt. Bundan sonra da iølÿ? Bu ki lap cÿhÿnnÿmdir!

Nifrÿti aøûb-daøan Xorobrov sÿsini kÿsdi. Yaranan sakit-

likdÿ, asfalt yolla gedÿn maøûnûn aram iølÿyÿn möhÿrrikinin 

uüultusu fonunda Nerjinin cavabû sÿslÿndi:

– Yox, Èlya Terenti÷, bu, cÿhÿnnÿm deyil. Bu, cÿhÿnnÿm 

deyil!  Cÿhÿnnÿmÿ  biz  gedirik.  Cÿhÿnnÿmÿ  biz  qayûdûrûq. 

Øaraø ka cÿhÿnnÿmin ali, birinci ÷evrÿsidir. Bu, demÿk olar, 

cÿnnÿtdir.

Artûq danûømaüûn yersiz olduüunu hiss etdi, danûømadû. 

Onlarû øaraøkadan möqayisÿolunmaz dÿrÿcÿdÿ pis yerlÿrin 

gþzlÿdiyini hamû baøa döøördö. Hamû bilirdi ki, döøÿrgÿdÿ 

øaraøkanû  qûzûl  yuxu  kimi  xatûrlayacaqlar.  Ancaq  indi  ruh 

yöksÿkliyi vÿ hÿr kÿsin þzönö haqlû saymasû, he÷ kÿsdÿ tÿÿs-

söf hissinin qalmamasû, he÷ kÿsin þzönö sÿhv addûm atmaq-

da gönahlandûrmamasû ö÷ön øaraøkanû pislÿmÿk lazûm idi.

Gerasimovi÷ Xorobrovun dilinÿ gÿtirmÿk istÿmÿdiyi dÿlili 

tapdû:

–  Möharibÿ  baølayanda  lazûm  olandan  ÷ox  øey  bilÿn 

øaraøka dustaqlarûnû hitler÷ilÿrin etdiklÿri kimi ÷þrÿklÿ zÿhÿr-

lÿ yÿcÿklÿr.

–  Mÿn  dÿ  bunu  deyirÿm,  –  Xorobrov  onu  dÿstÿklÿdi, 

bÿla i÷rÿ ÿt yemÿkdÿn yavan ÷þrÿk yaxøûdûr!

Maøûnûn sÿsinÿ diqqÿt kÿsilÿn dustaqlar susdular. Bÿli, 

onlarû  tayqa  vÿ  tundra,  soyuqluq  qötbö  Oy-mya-kon  vÿ 

Cez qaz üanûn mis mÿdÿnlÿri gþzlÿyirdi. Onlarû yenÿ kölöng 

vÿ ÿl arabasû, ÷iy qara ÷þrÿkdÿn ibarÿt payok, xÿstÿxana vÿ 

þlöm gþzlÿyirdi. 

Gÿlÿcÿk onlara ancaq pis øeylÿr vÿd edirdi.

Lakin  örÿklÿrindÿ  daxili  rahatlûq  bÿrqÿrar  olmuødu. 

Onlar da hÿr øeylÿrini itirmiø insanlarûn cÿsarÿti – ÷ÿtin ÿldÿ 

940

oluna bilÿn, lakin bir dÿfÿ ÿldÿ olunduqdan sonra itirilmÿyÿn 

bir cÿsarÿt yaranmûødû.

È÷indÿki bir-birinÿ qûsûlmûø bÿdÿnlÿri oyan-buyana atan 

øÿn  ÷ÿhrayû-mavi  maøûn  artûq  øÿhÿrin  kö÷ÿlÿri  ilÿ  gedirdi, 

vaüzallardan  birinin  yanûndan  ke÷ÿrÿk,  yollarûn  kÿsiødiyi 

yerdÿ dayanmûødû. Bu tindÿ svetofor “Dinamo” stadionunda 

ke÷irilÿcÿk  hokkey  mat÷ûna  tÿlÿsÿn  “Liberasyon”  qÿzeti 

möx birinin tönd-qûrmûzû avtomobilini dÿ saxlamûødû. Möx-

bir maøûnûn östöndÿki yazûnû oxudu:

        ßt

               Viande

 

 

    Fleisch

 

 

 

   Meat.

Bu  gön  onun  yaddaøû  Moskvanûn  möxtÿlif  yerlÿrindÿ 

bu  cör  bir  ne÷ÿ  maøûn  qeyd  etmiødi.  Möxbir  dÿftÿr÷ÿsini 

÷ûxarûb  tönd-qûrmûzû  qÿlÿmlÿ  yazdû:  “Moskva  kö÷ÿlÿrindÿ 

tez-tez  olduqca  sÿliqÿli,  sanitar  baxûmdan  qösursuz  ÿrzaq 

avtofurqonlarû  ilÿ  rastlaøûrsan.  Paytaxtûn  tÿchizatûnûn  ÿla 

olduüunu etiraf etmÿmÿk mömkön deyil”.

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI

Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

941