10-ma’ruza. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish haqida tushuncha. Reja

a) Proporsional (P) rostlashssonuni ( statik). 
Bu qonun rostlagichining chikish qismidagi signal har doim uning kirish 
qismidagi signalga proporsional ravishda o‘zgarishini ko‘rsatadi (9.4-rasm). 
Rostlagichning bu koordinatalari orasidagi uzatish koeffitsienta (kuchayish 
koeffinenti) proporsionallik koeffitsenti hisoblanadi. 
- rostlanuvchi organning surilish tezligi. 
9.4-rasm. Proporsional rostlash qonunining grafik ko’rnishi 
b) Integal (I ) rostlash qonuni ( astatik ) 
(9.5-rasm) 
Bu qonun rostlanuvchi kattalikning rostlanayotgan ob’yektga nisbatan integral 
bo’yicha chetga chiqishini ko‘rsatadi: 
- rostlovchi organning surilish tezligi. 
9.5-rasm. Integral rostlash qonunining grafik ko‘rinishi 
Bundan ko‘rinadiki, rostlovchi organning surilish tezligi rostlanuvchi kattalikning 
chetga chiqishiga proporsional bo‘ladi. Demak, rostlovchi organ 
-chetga chiqish
kattaligi mavjud bo‘lgan vaqt oralig‘ida suriladi. Bu esa, ushbu holda statik 
xatolikning bo‘lishiga yul quymaydi: 
Rostlovchi organ fakat
bo‘lgan holatigina muvozanat 
holatida bo‘lishi mumkin. 
rostlagichning rostlash kattaligi; 
va 
minimal ishga tushish signali 
G - rostlanuvchi katgalikni ruxsat etilgan chetga chiqishi; 
K - birlamchi o‘zgartirish koeffitsienti. 

---

v) Differensial ( D ) rostlash qonuni. 
Agar rostlovchi organni rostlanuvchi kattalikning chetga chiqish tezligiga siljishi 
holati mavjud bo‘lsa, bu rostlashni D qonuni deyiladi: 
Agar rostlanuvchi kattalik stabillashgan bo‘lsa, tarkibida differensial rostlagich
mavjud bo‘lgan tizimning rostlovchi organi qo‘zgalmas bo‘ladi. Agar tizimda absolyut
kattaligi bo‘yicha o‘zgarmas nomoslik bo‘lsa, rostlagich unga ta’sir ko‘rsatmaydi.
Rostlagich harakatga kelishi uchun rostlanuvchi kattalik qandaydir tezlik bilan
o‘zgaruvchan chetga chiqishga ega bo‘lishi kerak. Shuning uchun amalda sof 
differensial qonuni amalga oshiruvchi rostlagichlarda uchramaydi.