Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova
- rasnu Amaliy dastur bilan та ’lumotlar bazasi о ‘rtasida
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.4 - rasnu Amaliy dastur bilan та ’lumotlar bazasi о ‘rtasida
та ’lumot almashlashda MBBS ishlash sxemasi. M a’lumotlar bazasidan bir qancha foydalanuvchilar foydalan- ganlarida, m a'lum otlam i ijozat etilmagan o ‘qishdan, takomillash- tirishdan va buzilishlardan himoyalashni ta’minlash kerak bo‘ladi. Masalan, amaliy dastur m a’lumotni o ‘qish va takomillashtirishdan oldin uning kalitini qiymatini e ’lon qilish kerak. MBBS yoki operatsion sistema so‘ralgan m a’lumot kalitini to ‘g ‘riligini tekshiradi. (uning qiymatini dasturdagi e ’lon bilan taqqoslaydi), agar u qiymat etalon qiymati bilan mos tushsa, uni amaliy dasturga uzatadi yoki MB siga o ‘zgartirishlar kiritadi. MBBSning ishlashini ta ’minlashda, har biri aniq funksiyani bajarishga m o‘ljallangan bir qancha turdagi tillardan foydalaniladi. Amaliy dasturlar MBBSga m a’lumotlarga ishlov berish uchun buyruq uzatish va sistema tomonidan berilgan qayta ishlash natijalari haqida m a’lumotni izohlab berish imkoniyatiga ega boMishi kerak. Shu maqsadda M BBSda bir qancha makrobuyruq yoki chaqiruv operatorlari to ‘plami k o ‘rilgan b o ‘lib, ular birgalikda 86 m a’lumotlami manipulatsiya qiluvchi til deb ataladi. Bu til komandalari b o ‘lib, yozuvlar to ‘plamini ochuvchi va yopuvchi yozuv nusxalaridan uzatish, dastur ishchi sohasidagi yozuvlami birga yoki bir qancha guruh yozuvlari qilib qo‘shish, yozuvlami olib tashlash, MBsiga yangi yozuv nusxalarini yozish, kerakli bog‘lanishlarni va ko‘rsatishlami yaratish kabilar hisoblanadi. Qismsxemani izohlovchi til dasturlovchiga o ‘zining dasturi uchun kerakli m a’lumotlami izohlash orqali kerak bo'ladi. M a’lumotlar bazasi administratsiyasi sxemani, ya’ni ishlov beriladigan m a’lumotlarni to ‘la mantiqiy izohini berishi kerak. Buning uchun amaliy dasturga ishlatilmaydigan m a’lumotlar xarakteristikalari yoki bog‘lanishlar turi kerak bo‘ladi. Shu maqsad uchun m a’lumotlar sxemasini izohlash tili kerak bo‘ladi. Bu ham xuddi qismsxemani izohlovchi tili, dasturlash tilining MBBS vositalari yoki mustaqil til bilan kengaytirilgan bo‘lishi mumkin. Ko‘pgina MBBSda sxemani izohlash tili yoki qismsxemani izohlash tili bitta m a’lumotni izohlaydigan til ko‘rinishida tasvir- lanadi. Shaxsiy kompyuterlar uchun relatsion m a’lumot bazasini bosh qarish sistemalari ju d a keng tarqalgan hisoblanadi. Ularga Ashton-Tate firmasining dBASE MBBSsi, uning oxirgi versiyasi dBASE Plus (rus tiliga o ‘girilgan varianti— REBUS) va FRAMEW ORKlar kiradi. Bu sistemalar yangi interaktiv o ‘qituvchi dasturga, foydalanuvchiga yordam beruvchi mukammallashtirilgan dasturga, m a’lumotlar bazasi bilan ishlash imkoniyatini yaratuvchi, loyihalashni avtomatlashtirishtiruvchi instrumental vositaga egadir. dBASE Plus MBBSsidan foydalanishning uchta darajasi mav juddir. Buyruqli darajada maxsus ichki dBASE protsedurali dasturlash tillarining 250tadan ko‘proq buyruqlari va funksi- yalaridan foydalaniladi. Uning yordamida turli MB fayllarini shakl- lantirish, MBsini yaratish, yangilash, m a’lumotlarni takomillash- tirish va m a’lumotlami chop etish mumkin. Umuman dBASE— bu MB bilan ishlash bo‘yicha maxsuslashtirilgan operatsion sistema hisoblanadi. Buyruqli-dasturli darajada dBASE tili buyruqlaridan, tarmoqlan- gan, siklli, mantiqiy operatsiyalar va boshqalardan foydalanib 87 operatsion sistema kabi dasturlar tuziladi. Bu foydalanuvchining eng yuqori darajasi hisoblanadi. Muloqotli o ‘zaro birgalikda ishlaydigan daraja (ASSISTENT) — bu MS DOS uchun NORTON COMANDER kabi dBASE operatsion sistema uchun qobiq hisoblanadi. Unda buyruqlar operatorlarining ko‘rinarli jadvalli tasvirlanishidan foydalanilgan bo‘lib, muloqotli va aytib berishlardan foydalaniladi. Bu daraja eng yuqori darajada avtomatlashtirilgan hisoblanadi. 88 |