«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

18.7-rasm. «Е-banking» - moduli foydalanuvchini
«е-eanking» moduliga kirish oynasi.
«Е-banking» Web-приложения» moduli foydalanuvchining 
foydalanishi mumkin bo‘lgan xuquqini aniqlab va belgilab qo‘yish 
uchun berilgan. Foydalanuvchini kompyuter ekranida bu buyruqni 
bajargandan so‘ng matin muharririga chiqish mumkinligi («Вывести 
в текстовый файл») ma’lumoti hosil bo‘ladi (18.8-rasmga qarang). 
Bu faylini saqlash uchun albatta «ОК» tugmasini bosish kerak.
459

---

M a’lumotlar bazasiga o ‘tkazilgan xujjatlar («Переведенные в 
базу документы») fayli I_General.txt nomini oladi (18.9-rasmga 
qarang).
18.8-rasm.Web-приложения moduli
18.9-rasm. Ma’lumotlar bazasiga o‘tkazilgan xujjatlar oynasi
Bu ma’lumotlar bazasiga o ‘tkazilgan xujjatlar buyrug‘i 
natijasida quyidagi ma’lumotlami kompyuter oynasida ko‘rish 
mumkin:
- hujjatga o'tkazilgan;
- bekor qilingan;
- to ‘xtatib qo'yilgan;
Hozirgi davrda banklarda ishlatilayotgan «е-banking» dasturlar 
majmuasi mijoz va bank o ‘rtasida m a’lumotlami almashinishida, 
bank operatsiyalari jarayonlarini bajarishda va banklarda katta 
xajmli m ’lumotlami qayta ishlash kerak b o ‘lgan davrda xizmat 
qilmoqda.
460

---

18.6. Bank tizimining moduilari va ular o‘rtasidagi
avtomatlashtirilgan jarayonlar
Avtomatlashtirilgan 
bank 
tizimlarining 
(ABnT)lari 
o‘z 
xizmatlarining keng, turli-tumanligi bo‘yicha mijozlarga tez va 
sifatli xizmat ko‘rsatishga imkon beradi. Tizimning asosiy 
xizmat
moduilari
quyidagilami amalga oshiradi:
• yuridik shaxslarga hisoblash-kassa xizmatini ko‘rsatish;
• bank-korrespondentlari schyotlari bo‘yicha xizmat ko‘rsatish;
• kredit, depozit, valyuta operatsiyalari;
• xususiy shaxslar kiritmalarining har qanday turlari va ular 
bo‘yicha operatsiyalar;
• fond operatsiyalari;
• plastik kartochkalar yordamida hisob-kitoblar;
• buxgalteriya vazifalari;
• tahlil, qarorlar qabul qilish, menejment, marketing va 
boshqalar.
Oxirgi avlod ABnT «mijoz-server» arxitekturasidagi tarmoqli 
texnologiyalarga suyanadi. Bankning operatsiya kuni dasturiy- 
texnologik majmua sifatida bank hisobining eng ko‘p mehnat talab 
kiluvchi operatsiyalarini avtomatlashtiradi (18.10-rasm).
Mijozlaming shaxsiy schyotlari bo‘yicha barcha operatsiyalar 
to‘lov hujjatlari bo‘yicha amalga oshiriladi, shaxsiy schyotdan 
ko‘chirma esa har bir buxgalteriya yozuvlarini aks ettiradi. Majmua 
shaxsiy 
schyotlar 
bo‘yicha 
(hujjatlaming 
rasmiylashtirilgan 
buxgalteriya yozuvlari bo‘yicha) mablag‘laming haqiqiy va 
rejalashtirilgan harakatini amalga oshiradi. Kassa hujjatlarining 
harakati o‘ziga xos xususiyatlarga ega, ulardan asosiysi bankning 
boshqa xizmatlari bilan aloqasidir. Bu xususiyat ichki buxgalteriya 
yozuvlari uchun ham xosdir. Bunday tizimda schyotlaming rejasi, 
bank shaxsiy schyotlarining katalogi, bank mijozlarining katalogi 
olib beriladi, balans chiqariladi, xizmatiy server vazifalari bajariladi.
461

---

I&ftl- msm. OfX'nrtsImt ktm ftwdttllaHitfng taHtibi,
Filiallar faoliyatining hisobi bo‘yicha majmua filialning 
hisobxonasi 
va 
boshqa 
boMimlaridagi 
ish 
joylarini 
avtomatlashtirishga 
moijallangan. 
«Bank-filiailar» 
darajasida 
filiallardan olingan axborotlami yig‘ish, ishlab chiqish va tahlil 
qilish, barcha filiallar o ‘rtasidagi hisob-kitoblar avtomatlashtiriladi.
BnAATning dasturiy-texnologik majmua depozitariysi quyidagi 
vazifalami amalga oshiradi:
• mijoz ro‘yhatini ulaming turlarini (investor, dilcr, emitent, 
depozitariy, ombor) aniqlash asosida shakllantirish;
• qimmatbaho qog‘ozlaming turlari va chiqarilish miqdorini 
belgilash;
• depozitariylar, balans schyotlari 
va mijozning kodi, 
qimmatbaho qog'ozning kodi, saqlash joyining kodini o ‘z ichiga 
oluvchi deposchyotlami shakllantirish;

---

• qimmatbaho qog‘ozlar bilan operatsiyalami bajarish (hisobga 
qabul qilish va chiqarish, egasi va saqlash joyini almashtirish va 
boshqalar), deposchyotlar b o ‘yicha ko‘chirmalarni tayyorlash;
• operatsiyalaming kataloglarini olib borish, qimmatbaho 
qog‘ozlar, soliq va tariflami joylashtirish, yakuniy hisobotlami 
tayyorlash.
Mijozlarga xizmat ko‘rsatish b o ‘yicha ABnTning eng keng 
tarqalgan tizim-chalari quyidagilardir: 
mijoz-bank, plastik kartalar
bilan ishlash operatsiyalari.
«Mijoz-Ьапк» dasturiy-texnologik majmuasi «bank» va «mijoz» 
modullaridan 
tashkil 
topgan, 
ular bankdagi 
va 
mijozning 
tashkilotlaridagi kommunikatsion ShKga o ‘matiladilar. Mijozga 
idoradan chiqmasdan turib andozaviy bank operatsiyalarini o ‘tkazish 
imkoniyatlari beriladi. Plastik kartalardan foydalanish mijozlarga 
xizmat ko‘rsatishning samarali shakli b o ‘ladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan o‘zining 
hisob-kitoblar tizimini pul mablag‘larini o ‘tkazishning elektron 
tizimlari asosida axborotlami hisobga olish va ishlab chiqishning 
yangi algoritm-larini qo‘llash bilan shakllantirish b o ‘yicha tadbirlar 
qo‘llanilmoqda.