0 ‘quvchilarning javobini hisobga olgan holda gapning boshlanishi bur-
chakli chiziq bilan ko'rsatilishi, oxiriga gapning tugaganligini bildiru-
vchi tinish belgisi — nuq ta qo'yilgani tushuntiriladi. 0 ‘quvchilarning
javobini tartiblashtirib va to 'ld irib , quyidagicha xulosa chiqariladi:
D em ak, nutqim iz gaplardan tuzilar ekan. N u tq d a 2, 3, 4 ta va un dan
ham k o ‘p gap boMadi. G ap n in g boshlanishi burchakli chiziq bilan
belgilanadi, gapning tugagan joyiga nuqta qo'yiladi.
N avbatdagi darslarda gapning boshqa xususiyatlari o ‘tilayotgan
m avzu va rasm larga bog‘liq holda o'rgatib boriladi.
U m u m an , xat-savod o 'rg atish jarayonida o ‘qish va yozuv darslarida
gap, gapning so'zlardan tuzilishi, gapda so 'zlam in g alohida-alohida
yozilishi, gapning oxiriga m azm uniga qarab n u q ta, so'roq, undov b el
gisi qo'yilishi, gapning birinchi so'zi bosh h a rf bilan yozilishi haqida
am aliy tush u ncha beriladi.
Gap yuzasidan quyidagicha mashq turlaridan foydalanish mumkin:
1. O 'qituvchi yoki o 'quvchilardan biri aytgan gapni o'quvchilam in g
xattaxtada chizm a shaklida tasvirlashi va tushuntirishi (bunda gap rasm
asosida tuziladi).
2. O 'qituvchi tavsiya qilgan gap chizm asini o 'qu vch ilam in g izoh-
lashi va unga mos gap tuzishi. B unda o'qituv ch i tuzadigan gap alifbe
va yozuv daftaridagi rasm lar asosida bo'ladi.
3. Berilgan m azm unli rasm asosida tuzilgan hikoyadan o 'rg a
nilayotgan tov u sh -h arf qatnasngan so 'z bor gap ajratib olinib, uning
chizm asi xattaxtada chizdiriladi. S h undan so 'n g o 'sh a so 'z b o 'g 'in -
tovush jih atd an tahlil qilinadi.
4. Rasm asosida tuzilgan hikoyadan istalgan gapning chizm asini
xattaxtada ifodalash. B unda o 'q u v ch ilam ing gapni bir b u tu n holda
xotirasida saqlagani, gapga xos xususiyatlam i ongli o'zlashtirgani an iq
lanadi. Bu jaray o n d a b ir n ech a o'quvchiga bir nechta gap chizm asi
chizdirilishi m um kin.
5. H ikoyadan berilgan chizm aga m os gapni ajratib olish va izohlab
berish.
6. Hikoyadagi h a r bir gapning nusxasini chizdirish. H ikoya dastlab
2—3, so'ng 4—5 gapli bo'lishi zarur. Tuzilgan hikoyani o'qituvchi qayta
aytib turadi, o 'q u v c h ila r bittad an uni xattaxtada ifodalaydi. H ikoya-
ning nusxasi shu tariqa xattaxtada o 'z ifodasini topadi. Misol:
Dostları ilə paylaş: