Izohli o'qish nima? Izohli o'q ish g a X IX asrning 60—70-y illarida rus pedagogi
K. D . U shinskiy asos solgan, u o ‘qishda o 'q u v ch ilarn i „ongli, tushunib,
o'ylab o 'qishg a" o'rgatishni alohida ta ’kidlaydi va uni „Izohli o 'q ish "
deb nom laydi.
Izohli o 'q ish m etodiga K .D .U sh in sk iy ishining davom chilari
yangiliklar kiritdilar. K o rf va Vaxterev izohli o 'q ish o 'qu vch ilarg a real
bilim berish vositasi desa, Vodovozov va Bunakov o 'quvchilarga o'q ish
jaray o n id a bilim badiiy asar tahlili va asarning tarbiyaviy xarakteri
bilan bog'liq holda beriladi, degan fikrni ilgari suradilar.
Professor A sqar Z u n nu n ov o 'qitish nin g m azm u ni va usullari
haqida fikr yuritib, o 'qu v chilam in g oldin bilim larni o'zlashtirishiga,
so 'n g yod olishlariga e ’tib o r berilishi t a ’lim jarayonida izohli o'qish
deb nom langanini ta ’kidlaydi.
D em ak,
izohli o'qish deb o'ylashga, his qilishga, asarni to 'liq idrok
qilishga, o'qilg anning m azm unini o'zlashtirishga olib keladigan o'qishga
aytiladi. Izohli o'q ish asar m azm unini tushunishni, asardagi m uhim
fikrni, yozuvchi ilgari surayotgan g'oyani anglashni t a ’m inlaydi.
Izohli o'qish quyidagi tam oyillarga to 'liq am al qilingandagina
muvafTaqiyatli bo'ladi:
1. O 'qishni hayot bilan bog'liq holda tashkil etish.
2. O 'qishning ongli va ta ’sirchan bo'lishi uchu n o'quvchilam in g
hayotiy tajribalariga, taassurotlariga asoslanish.
3. O 'qishni ko'rgazm ali tashkil qilish, tabiatga, tarixiy joylarga
ekskursiyalar uyushtirish, hayvonot olam i va o'sim liklar dunyosini ku
zatish, rasm lar, jadvallar, pred m etlar bilan tanishtirish h am d a m atnni
o 'quvch in ing ifodali o'q ish i tarzida olib borish.
B oshlang'ich sin f o 'q ish darslarida asosan s h e ’rlar, m asallar, er
taklar, hikoyalar, afsonalar, m aqol va topishm oqlar, ilm iy-om m abop
asarlar o 'q ib o'rganiladi. Tabiiyki, ularning h a r biri o'ziga xos shakl,
uslub va m azm unda yaratiladi. Shuning u ch u n ham har bir janrga
m ansub asarlarni o'ziga xos usulda o'qib o'rg anish taqozo qilinadi.
Badiiy asarni izohli o 'qishga yaqin bo'lgan m etodlardan biri