ŞAHİN ƏHMƏdov

 9.3. Çirkab suların çöküntülərinin zərərsizləşdirilməsi və 
ləğvi
Təmizləyici qurğuların bunkerlərinda yığışan çirkab 
sulrıın-nın çöküntülərinin həcm qatılığı 0,5-dən 10% qədər olan 
yarı dispers bərk fazalı maye suspenziyadan ibarətdir. 
Çirkab suların çöküntülərini ləğv, yaxud yenidən 
istifadə et-makdan qabaq onları ilkin emal edarak şlama 
çevirirlər. Aşağı dakı sxemdə çirkab suların çöküntülərinin 
emalı texnologiyası verilmişdir (sək. 5.1). 
Çirkab suların çöküntülərinin sixlaşdırılmasi birinci 
etap he sab olunur. Sixlaşdirma qravitasiya, flotasiya, 
mərkəzdənqaçma və titrəyiş üsulları ilə həyata keçirilir. 

---

205 
Qravitasiya va flotasiya üsulları durulducu və başqa 
təzyiqə 
malik 
flotasiya 
qurgulrında 
həyata 
keçirilir. 
Mərkəzdənqaçma üsulu ilə çöküntulərin sixlaşdrılmasi siklon 
və sentrifuqalarda aparıhr. 
Titrəyiş üsulu ilə çökuntülərin sıxlaşdırılmasi süzgəc örtük-
lərində, yaxud çökuntüyə salınan titrəyicilər vasitəsilə yerinə 
yetirilir. 
Çöküntülərin stabilləşdirilməsi çöküntüdə olan üzvi 
maddələrin bioloji pozuntuya məruz qalan hissələrini aradan 
qaldır-maq məqsədi ilə hayata keçirilir. 
Stabilləşdirmə çöküntülər uzun müddət açıq havada 
qaldıqda onların çürüməsinin qarşisini alır. 
Sanaye çirkab suların çöküntülərinin stabillaşdirilməsi əsasən 
aerobla stabilləşdirmə üsulu ilə yerinə yetirilir. 20°
Ж
tempe 
raturada aerobla stabilləşdirmə müddəti 8-11 sutka təskil edir, 
1 kq üzvi maddələrin stabilləşməsinə 0,7 kq oksigen sərf 
olunur.
Üzv
ц
mənşəli çöktüntülərdə kolloid strukturanı 
dağıtmaq və onlann susuzlaşdırma prosesində suvermə 
qabiliyyətini artır-maq məqsədilə çöküntüləri kondensiya 
edirlər. Sənayedə əsa-sən reaqentə kondensiya etmə tətbiq 
edilir. Bunun üçün xlorlu dəmir və
Ə
həngdən istifadə olunur. 
Çirkab suyun cöktüntülərinin susuzlasdırılması həcm 
qatılığı 80% qədər olan yarıdispers bərk fazalı şlak almaq üçün 
tətbiq edilir. 
Susuzlaşdırma prosesi lilli sahələrdə qurutma, boşluqda 
süz-mə, presləməklə süzmə, sentrifuqalarda süzmə və titreyişlə 
süzmə və termiki qurutma usulları ilə уеrinə yetirilir. 
Tərkibində çox toksik maddələr olan çirkab suları 
lя
ğ
v
və yenidən emal edilmezdən qabaq onları termiki üsulla 
susuzlaş-dirılir. 
Çirkab suların çöküntülərinin ləğv olunması 0 vaxt 
həyata keçirilir ki, onların yenidən emal olunması iqtisadi 
cəhətdən əl verisli deyil. Leğv olunma üsulunun seçilməsi 

---

206 
çöküntünün tər-kibindən, həmçinin sənaye müəssisəsinin 
yerləşməsi və plan-laşdirılmasından aslıdır. Yandırma usulu 
ləğv etmənin ən geniş yayılan üsullarındandır. Şək. 5.2-də bərк 
tullantıların yandırılmasindan alınan istiliklə axıntı suların 
çöküntülərinin termiki qurudulması vı yandırılması üçün istifadə 
olunan qurğunun sxe mi verilmişdir. 
Вərк tullantılar 1 sobasında yandıqda əmələ gələn 
tüstülü qazlar 900-1000°S temperaturla çirkab suların 
çöküntülərini yandirnaq üçün 3 kamerasina daxil olur va 12 
nasosdozator, 13 kompressor və 2 paylayıcı vasitəsilə verilən 
çöküntü səpələn-miş. halda onunla ü