I BOB. MA’LUMOTLAR BAZASI VA MBBT HAQIDA TUSHUNCHA 260 muhim sanaladi. Ma’lumotlar o‘zgartirilmaganligi uchun hisob-kitoblarni amalga oshirish va
qarorlarni qabul qilishda ularga ishonchni ta’minlash
yaxlitlik xususiyatiga mos keladi.
Ushbu 3 ta xususiyat axborotni himoyalashning asosiy tashkil etuvchilari sanaladi.
Axborotni himoyalash deganda, asosan, shu uchta xususiyatni ta’minlash tushuniladi. Ammo ular to‘liq
bajarilishi uchun bir nechta ishlarni bajarish talab etiladi. Boshqacha aytganda, ushbu uchta
xususiyatni bajarishdan avval ayrim amaliyotlarni bajarishga to‘g‘ri keladi.
IDENTIFIKATSIYA
AUTENTIFIKATSIYA
AVTORIZATSIYA
1-rasm. Foydalanishni boshqarish
IDENTIFIKATSIYA
AUTENTIFIKATSIYA
AVTORIZATSIYA
• foydalanuvchi
tizimga о‘zini tanitish
jarayoni bо‘lib, unda
foydalanuvchi nomi
(login), maxsus shaxsiy
karta yoki biometrik
xususiyatlardan
foydalanishi mumkin.
• foydalanuvchi
haqiqiyligini tekshirish
jarayoni bо‘lib,
jarayon natijasida
foydalanuvchi tizimdan
foydalanish uchun
ruxsat oladi yoki
olmaydi.
• foydalanuvchiga tizim
tomonidan berilgan
huquqlar tо‘plami bо‘lib,
foydalanuvchi tizim
doirasida bajarishi
mumkin bо‘lgan
vazifalarni belgilaydi.
Biometrik ma ’ lumotlar deb ataluvchi xavfsizlik tizimlari ham mavjud. Bu tizimda ishlatiluvchi
ma’lumotlar insonning o‘zgarmas xususiyatlariga asoslanganligi sababli biometrik
ma’lumotlarni yo‘qotib yoki soxtalashtirib bo‘lmaydi. Biometrik ma’lumotlar asosida
autentifikatsiyalash usuli eng ishonchli usullardan sanaladi.
Biometrik ma’lumotlar autentifikatsiya
vositasi bo‘lib, u foydalanuvchi barmoq izlarini
aniqlash, ko‘zining yoy va to‘r pardasi orqali
tanish, nutq xususiyatlariga ko‘ra tanish, yuz
shaklini aniqlash, kafti xususiyatlariga ko‘ra
tanish kabi shaxsiy va farqli alomatlarini o‘z
ichiga oladi. Biometrik ma’lumotlarning asl
nusxalari raqamli ko‘rinishda kompyuter yoki
mobil qurilmalar xotirasida saqlanadi.
