THE 3 rd INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
254
dirilən və onların yerini təyin edən elektron çiplər və sensorlar) vasitəsilə,
sifarişin cari vəziyyəti haqqında müştərinin avtomatik məlumatlandırılması
təmin edilir [Mohdhar et al., 2021].
Böyük veril ə nl ə r (Big Data) –ticarət
sistemlərində müştəri xidmətlərinin avtomatlaşdırılması, xüsusən müştərilərə
fərdi yanaşmanın təmin edilməsində istifadə olunur. Böyük verilənlər müştə-
rilərin alış-veriş davranışları, həyat tərzi və məkan-zaman vəziyyəti haqqında
məlumatları qeyd edir [Yang Shen, 2020]. Bu verilənlərin analitik emalı,
müəssisələrə istifadəçi mərkəzli vahid marketinq sistemi qurmağa imkan
verir.
Çatbot (Chatbot) – süni intellektin tətbiqinə əsaslanan proqram təminatı
olub, istifadəçilərlə real-vaxtda səsli və ya yazılı əlaqənin yaradılmasında
istidadə olunur [Siddharth et al., 2015]. E-ticarət sistemlərində proseslərin
avtomatlaşdırılması ilə bağlı qeyd edilən ideyaların reallaşdırılmasında və
adları çəkilən texnologiyaların uğurlu tətbiqinin əsasında süni intellekt, data
analitikası, maşın öyrənməsi, bulud hesablama kimi elmi-texnoloji inno-
vasiyaların tətbiqi dayanır.
3. AZƏRBAYCANDA TİCARƏTİN İNKİŞAF PERSPEKTİVLƏRİ
Ölkədə elektron ticarətin təkmilləşdirilməsi, e-ticarət platformalarının və
ödəniş sistemlərinin qurulması üzrə mühüm işlər görülməkdədir. “Azexport.az”
portalının “Amazon”, “eBay”, “Alibaba” kimi 15-dək beynəlxalq e-ticarət plat-
formasına inteqrasiya olunan portala dünyanın 145 ölkəsindən daxil olan ix-
rac sifarişlərinin həcmi 2 milyard 720 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir
[https://ereforms.gov.az/az/media/xeberler/azexport-az-made-in-azerbaijan-
mehsullarini-amazon-ve-ebay-de-satisa-cixarib-343]. Hazırda Azərbaycanda
“Azericard”, “e-pul.az”, “milliön.az” kimi müxtəlif onlayn ödəniş portalları
fəaliyyət göstərməkdədir. Mobil ödəniş və elektron pul kisəsi xidmətləri təklif
edən “Apple Pay” ödəniş sisteminin ölkədə fəaliyyətə başlaması təmin
edilmişdir. “unimall.az”, “umico.az” kimi e-ticarətin B2C modeli üzrə fəaliyyət
göstərən və ölkənin müxtəlif İnternet-mağazalarını özündə cəmləşdirən tam
funksional e-ticarət platformaları yaradılmışdır və hazırda müasir texnologi-
yalar əsasında inkişaf etdirilməkdədir.
4. NƏTİCƏ
Müştərilərlə münasibətlərin idarə edilməsində, müəssisə daxili əməliy-
yatların optimallaşdırılmasında və ticarət üzrə digər xidmətlərin təkmilləşdi-
rilməsində müasir avtomatlaşdırma mezanizmlərinin tətbiqi müsbət nəticələ-
rə gətirir. E-ticarətdə proseslərin avtomatlaşdırılmasına Əşyaların İnterneti,
böyük verilənlər, süni intellekt, bulud hesablama kimi müasir texnologiyaların
tətbiqinin genişlənməsi gələcəkdə e-ticarət sistemlərinin inkişafında yeni
perspektivlərin yaranmasına təkan verəcəkdir. Göstərilən innovativ texnolo-
giyaların tətbiqi ilə gələcəkdə ölkədə e-ticarətin səmərəli inkişafına, Azər-
baycanın regionda e-ticarət üzrə aparıcı ölkələrdən birinə çevrilməsinə nail
olmaq olar.