Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

hadislardan
(arabchada – hikoya, xabar, bildirish,
, 
parcha degan 
ma’nolarni anglatadi) tashkil topgan. Ular Muhammad payg’ambarning hayoti, 
faoliyati va ko’rsatmalari haqidagi rivoyatlardan iborat. Arab xalifaligi tashkil 
topganidan keyin ijtimoiy, siyosiy va madaniy hayotdagi o’zga-rishlarning diniy 
ta’limotda aks ettirilishi zarurati va siyosiy hokimiyat uchun kurashda turli 
rypyhlap Muhammadning obro’-ehtiromiga tayanishga intilishi sababli, 
hadislarning soni jadal
 
sur’atlar bilan kupayib borgan. Hadislarii to’plashdagi bunday 

---

84
tartibsizlikka faqat IX asrda chek qo’yilgan. “Hadis ilmining rivojida oltin davr 
hisoblangan hijriy uchinchi (milodiy to’qqizinchi) asrda hadisshunoslikda katta 
muvaffaqiyatlar qo’lga kiritilgan. Chunonchi, butun islom dunyosidagi eng nufuzli 
manbalar deb tan olingan oltita ishonchli hadislar to’plamining (as-sihoh as-sitta) 
mualliflari yashab ijod qilganlar. YAna shunisi diqqatga sazovorki, mazkur olti 
muhaddisning deyarli hammasi Markaziy Osiyolik bo’lgan”.
37
Shu davrga kelib, ular 
tartibga solingan va din, axloq, fiqhning muqaddas manbaiga aylangan.
Hadislarni yig’uvchi, sharhlovchi, targ’ib etuvchi shaxslar «
muhaddis
» deb atalgan. 
Muhaddislar hadislarni to’plashda, birinchidan, 
isnod 
(arabchada - tayanch degan 
ma’noni anglatadi), ya’ni hadisni ma’lum qilgan kishilarni sanab o’tishlari, 
ikkinchidan, 
matn
, ya’ni hadisning mazmunini bayon qilishlari kerak. Nufuzli 
hadislar to’plamida ko’shimcha raviщda hadislarga sharhlar beriladi. Hadislar 
to’plamlari juda ko’p, lekin doimo ularning oltitasi alohida ezozlanadi. Quyidagi 
muhaddislar qalamiga mansub hadislar to’plami ishonchli deb tan olingan: