Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

Xalqaro birliklar tizimi (SI) ning hosilaviy birliklari 
SI ning hosilaviy birliklari SI ning kogerent hosilaviy birliklarini hosil 
qilish qoidalariga muvofiq keltirib chiqariladi. SI ning asosiy birliklaridan 
foydalanib keltirib chiqarilgan SI ning hosilaviy birliklarining namunalari 2-
jadvalda keltirilgan. 
2-jadval – Nomlari va belgilari asosiy birliklar nomlaridan va belgilaridan 
tashkil topgan SI ning hosilaviy birliklar namunalari.
Kattalik 
Birlik 
Nomi 
O‘lchamligi 
Nomi 
Belgisi 
Maydon 
L
2
metrning kvadrati 
m
2
hajm, sig‘diruvchanlik 
L
3
metrning kubi 
m
3
Tezlik 
LT
-1
sekundiga metr 
m/s 
Tezlanish 
LT
-2
metr taqsim sekundning 
kvadrati 
m/s
2
Zichlik 
L
-3
M
kilogramm taqsim metrning 
kubi 
kg/m
3
To‘lqin son 
L
-1
metrning darajasi minus bir 
m
-1
Solishtirma xajm 
L
3
M
-1
metrning kubi taqsim 
kilogramm 
m
3
/kg 
Elektr tokining zichligi 
L
-2
I
amper taqsim metrning 
kvadrati 
A/m
2
Magnit maydonning 
L
-1
I
amper taqsimmetr 
A/m 

---

47 
kuchlanganligi 
Komponentning molyar 
konsentratsiyasi 
L
-3
N
mol taqsimmetrning kubi 
mol/m
3
Ravshanlik 
L
-2
J
kandela taqsimmetrning 
kvadrati 
cd/m
2 
SI ning maxsus nomiga va belgilanishiga ega bo‘lgan hosilaviy birliklari 3-
jadvalda ko‘rsatilgan. 
SIning elektr va magnit kattaliklarining birliklarini elektromagnit 
maydonitenglamalariniratsionallashtirilganshakligamuvofiq 
hosil 
qilish 
lozim.Butenglamalargavakuumningmagnitdoimiyligiμ
0 
kiradi. Unianiq qiymati 
4π

10
-7
H/m yoki12,566 370 614...-10
-7 
H/m (aniq). 
O‘lchovlar vatarozilar XVII Boshkonfernsiyasining- O‘TBK (1983 y.) 
qarorlariga muvofiq uzunlik birligi - metrni yangi ta’rifi bo‘yicha, tekis 
elektromagnit to‘lqinlarining vakuumda tarqalish tezligini qiymati s
0
- 
299792458 m/s (aniq) ga teng deb qabul qilingan. 
Bu tenglamaga shuningdek qiymati 8,854187817 10
-12
F/m teng deb qabul 
qilingan vakuumning elektrik doimiyligi ε
0
kiradi. 
Elektr birliklari o‘lchamlarining anikligini Djozefson effekti va Xoll kvant 
effekti asosida oshirish maqsadida O‘lchovlar va tarozilar xalqaro komiteti 
(O‘TXK) tomonidan 1990 yil 1 yanvaridan boshlab Djozefson konstantasining 
shartli qiymati K
j-90
= 4,83579

10
14 
Hz/V (aniq) [O‘TXK 1 - tavsiyasi, 1988 y] va 
Klitsing konstantasini shartli qiymati R
k-90
= 25812,807 Ω (aniq) [O‘TXK, 2- 
tavsiyasi, 1988 y] deb kiritildi. 
Izoh - O‘TXK ning 1 va 2 tavsiyalari elektr yurituvchi kuch birligi volt va 
elektr qarshilik birligi – Om ta’rifi Xalqaro birliklar tizimida qayta ko‘rib 
chiqilgan degan ma’noni bildirmaydi.