Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

4 – rasm. Xalqaro birliklar tizimining afzalliklari. 

---

41 
3.1 – jadval 
 
Xalqaro birliklar nizimi (SI) ning asosiy birrliklari 
 
Kattalik 
Birlik 
Nomi 
O‘
lcham
- 
li
gi
 
Nomi 
Belgisi 
Ta’rifi 
SI
 bo‘y
i-

ch
a
 
R
u
sc
h
a
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Uzunlik 
L 
mеtr 
m 
m 
Metr – bu yorug‘lik 1/299792458 s vaqt 
oralig‘ida bosib o‘tadigan masofa. 
Massa 
M 
Kilo – 
gramm 
kg 
kg 
Kilogramm bu massa birligi bo‘lib xalqaro 
kilogramm – prototipining massasiga teng
Vaqt 
T 
sekund 
s 
с 
Sekund – bu seziy – 133 atomi asosiy 
holatining ikki o‘ta nozik sathlari orasidagi 
bir – biriga o‘tishiga muvofiq keladigan 
nurlanishning 9192631770 davridir. 
Elektr toki 
(elektr 
toki kuchi 
I 
amper 
A 
А 
Amper – bu vakuumda bir – biridan 1m 
oraliqda joylashgan, cheksiz uzun, o‘ta 
kichik dumaloq kundalang kesimli ikki 
parallel to‘g‘ri chiziqli o‘tkazgichlardan 
tok o‘tganda o‘tkazgichning har 1m 
uzunligida 2·10
– 7
N ga teng o‘zaro ta’sir 
kuchini hosil qila oladigan o‘zgarmas tok 
kuchi. 
Termo – 
dinamik 
harorat 
Θ 
kelvin 
K 
K 
Kelvin – bu termodinamik harorat birligi 
bo‘lib, u suvning uchlanma nuqtasi 
termodinamik 
haroratining 
1/273,16 
qismiga teng. 
Modda 
miqdori 
N 
mol
Mol 
Mоl Mol – bu massasi 0,012 kg bo‘lgan 
uglerod – 12 qancha bo‘lsa, o‘z tarkibiga 
shuncha elementlarni olgan tizimning 
miqdoridir. 
Molni 
tadbiq 
etishda 
elementlari guruhlangan bo‘lishi lozim va 
ular atom, ion, elektron va boshqa 
zarrachalar guruhlaridan iborat bo‘lishi 
mumkin. 
Yoruglik 
kuchi 
J 
kandela 
Cd 
Kd 
Kandela – bu berilgan yo‘nalishda 
540·10
12
Hz chastotali monoxramatik 
nurlanishni tarqatuvchi va shu yo‘nalishda 
energetik yorug‘lik kuchi 1/683 W|sr ni 
tashkil etuvchi manbaning yorug‘lik 
kuchidir.