tayanchi, monarxiyaning tayanchlari bo ’lib,
bunga qarshi reformatsiya
harakati kuchayib bordi. Antifeodal va antikatoloitsizm harakatlari
Germaniyada avj ola boshlab, bu harakat boshida nemis byurgerlari,
y a’ni burjuaziyasi turdi.
Germaniyadagi Vittenberg shahrida monax Martin Lyuter katolik
cherkovini
isloh qilishni, Rim papasi qaromog’idan Germaniyadgi
cherkovlarga ajratib mustaqil b o ’lishni targ’ib qildi. 1517 yilda Martin
Lyuter cherkov eshigiga o ’zining 95 ta tezisni yopishtirib qo’ydi. Bu
tezislarda, jumladan katolik poplarining indulgentsiya sotishini,
Germaniyadagi cherkovni Rim papasi qaramog’idan ozod etishni talab
qildi. Lyuteming bu talablarini butun Germaniyada
xayrixohlik bilan
kutib
olindi.
Mamlakatda
katolik
cherkovining
zulmiga
va
zo ’ravonligiga qarshi ommaviy harakat avj oldi, tez orada bu harakat
xalq ommasining feodal tuzumga qarshi inqilobiy kurashga aylandi,
dehqonlar urushi boshlanib ketdi. Bundan q o ’rqib ketgan hokimiyat
egalari b o ’lgan knyazlar, dvoryanlar va ruhoniylar armiya bilan, fanatik
dehqonlar bilan birlashib dehqonlar harakatini bostirdi.
Germaniyada
feodalizm saqlanib qoldi.
“Protestantlar” degan nom 1529 yilda “Protestantsiya” deb atalgan
hujjatga, y a’ni ruhoniy va dunyoviy feodal-laming umumgerman s ’ezdi
lyuteranchilikning tarqalishini cheklash haqida qabul qilingan qaroriga
qarshi tuzilgan protestga imzo quygan nemis knyazlariga berilgan edi.
Protestant knyazlar 1555 yilda Rim bilan bitim tuzishga muvaffaq
bo’ldilar, bu bitimga ko’ra, har bir knyaz o ’z fuqarolari uchun istagan
dinni: Lyuteranchilikni yoki katolitsizmni
tanlab olish huquqiga ega
bo’lgan ega b o’lgan edi. Natijada “mamlakatda kirn hukmron bo’lsa,
shuning dini hukmron b o ’ladi”, degan qoida belgilanadi. Augsburg diniy
olami deb nom olgan bu bitim protestantsizmning Germaniya bo’ylab
keng yoyilib ketishiga olib keldi. Keyinchalik Lyuter tarafdorlarini ham,
boshqa islohchi oqimlaming izdoshlarini ham protestantlar deb atay
boshladilar.
XVI asming o ’rtalariga kelib katolik dinini isloh qilish harakatida
qatnashgan Shveytsariya, Angliya,
Shvetsiya, Daniya va Norvegiya
mamlakatlari ham katolitsizmdan chiqdi. So’ngra xuddi shunday ish
66
Belgiya, Gollandiya va Frantsiyada ham ro’y berdi. Bu ishlar Chexiya,
Vengriya va Polshada amalga oshdi. XVII asrdan boshlab u shimoliy
Amerikaga va Evropa davlatlarining
boshqa mamlakatlariga kira
boshladi.
Feodalizmni muqaddaslashtiruvchi katoliklar cherkoviga qarshi
kurash boshlagan burjuaziya cherkovni butunlay tugatmay, uni
«tuzatish», isloh qilishni, o ’z sinfiy manfaatlariga muvofiqlashtirishni
maqsad qilib qo’ydi.
Protestantsizm
xudoning borligi, uning uch qiyofada namoyon
b o ’lishi, jonning o ’lmasligi, jannat va do’zax (katolitsizmdagi a ’rofdan
tashqari) haqidagi, vahiy va boshqalar to’g ’risidagi umumxristian
tasavvurlami e’tirof etadi.
Dostları ilə paylaş: