Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari


Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiri



Yüklə 4,1 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə19/65
tarix08.10.2023
ölçüsü4,1 Mb.
#153031
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   65
Umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari (Q.Odilov) (1)

4.8. Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiri
Amaldagi sharoitda zanjirda sig‘im aktiv qarshiligiga ham ega, 
chu n k i k o n d en sato rn in g zanjirga ulangan sim larning aktiv 
qarshiliklari ham bor. Shuning uchun ham amalda zanjirga ketma- 
ket ulangan aktiv va sig‘im qarshiliklari bilan shug‘ullanishga to ‘g‘ri 
keladi. Bular xo‘jalik!ardagi hamma elektr uskunalar, apparatlar 
va mexanizmlarda bor.
A ktiv va sig‘imli
q a rs h ilik la r u la n g a n
---------------------------------------------
zanjirda to ‘liq qarshilik:
Z
— 
J
r2 +x* 
om.
Zanjirdagi to‘liq tok:
1= V lT + ii amper. 
E lek tr zanjiridagi 
to ‘liq quw at:
S— yjP'
+Pc:! voltamper
JL
X,
I
T
(VA).
4.8.2-rasm da ko‘r- 
4.8.1-rasm.
Aktiv va sig'imli qarshilik
s a tilg a n id e k , e le k tr
ulangan elektr zanjiri.
43
www.ziyouz.com kutubxonasi


qarshilik ulangan elektr 
zanjirining vektor 
diagrammasi.
zanjiridagi to ‘liq tokning fazasi kuch- 
lanishning vektor fazasidan m a'lum
burchakga oldinda bo'Iadi.
4.9. 0 ‘zgaruvchan tok zanjirida
kuchlanish rezonansi
0 ‘z g a ru v c h a n to k z a n jir id a
k u c h lan ish rezo n an si b o ‘lg an d a, 
tebranishlar chastotasi mos kelgan 
jism lardan birining boshqasi ta'sirida 
teb ran m a harakati yoki teb ran ish
am plitudasining keskin kuchayishi 
hosil bo'ladi. Eng murakkab elektr 
zanjiri 4.9.1-rasmda keltirilgan.
Bunday zanjirda to'liq tok uchta 
toklardan tashkil topgan, ya’ni aktiv, 
induktiv va sig'im toklaridan. Bu tok- 
lar orasidagi m u n o sab atlar quyi- 
dagicha ifodalanadi:
44
4.9.1-rasm.
Elektr zanjiriga ketma-ket 
ulangan aktiv, induktiv va sig imli 
qarshilik.
www.ziyouz.com kutubxonasi


/ =
+ (/L- / c)J amper.
Qavis ichidagi ifoda bir-biriga teskari bo'lgan induktiv va sig'imli 
qo‘shiladigan toklarning ayirmasi.
Z anjirning to ‘liq qarshiligini quyidagi form ula b o ‘yicha 
aniqlanadi:
7 = Jr1 +(xL- x J
O m .
x L — 
xc
ayirmasini reaktiv qarshilik 
x ?
bilan almashtirish 
mumkin. Bu reaktiv qarshilik xL va 
xc
ularning o'zaro bog‘lig‘iga 
qarab induktiv yoki sig‘imli boMishi mumkin.
xL = xc bolgan holati alohida ahamiyatga ega. Bunda zanjiming 
to ‘liq qarshiligi aktiv qarshilikga teng boMadi. Agarda zanjirning 
aktiv qarshiligi juda kam bo'lsa, u holda zanjirdagi tokning qiymati 
juda katta miqdorga yetishi mumkin.
Zanjiiga ketma-ket ulangan qarshiliklaming uchlarida tokning 
qarshilikga ko'paytm asi kuchlanishni ifodalasa, u holda kon- 
densatoming va g‘altakning uchlarida katta tok kuchlanishdan ortib 
ketishi mumkin. Bunday holda kondensator hamda g'altakning 
uchlarida yuqori kuchianishlar elektr uskunalaming izolyatsiya- 
larini teshib yuborishi mumkin va natijada uskunalar ishga yaroqsiz 
boMib qoladi. Bunday holatga kuchlanish rezonansi deb aytiladi
Elektr zanjirida elektr chastotasi holatida rezonans bosh- 
langanda, chastota rezonansi deyiladi.
xL
-
xc -
w / —
= 0 boMganda, 
u)C
u holda rezonans chastotasi uchun ifoda quyidagicha boMadi:
“w T c ’gers-

Yüklə 4,1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   65




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin